علت به وجود آمدن جوش صورت یا آکنه چیست؟
در زمان بلوغ تغییراتی در بدن ایجاد می‌شود، عامل هورمون‌هایی که موجب جهش رشد فیزیکی بدن می‌شوند عامل بزرگ شدن غده‌های چربی پوست نیز هستند. در این دوران ترشح چربی این غده ها افزایش می‌یابد. هورمون‌هایی که بیش‌ترین اثر را روی غده‌های چربی (غده‌های سباسه) پوست دارند، هورمون‌های جنسی مردانه یا اصطلاحاً اندروژن‌ها هستند. هورمون‌های جنسی مردانه، علاوه بر جنس مرد در جنس مونث نیز به طور طبیعی وجود دارند.

غده‌های چربی پوست همیشه با یک ساختمان ریشه مو همراه هستند که به مجموع آن‌ها، واحد پیلوسباسه می‌گویند. در طی، بلوغ، سلول های جدار مجاری مو که یک غده چربی نیز به آن متصل است (واحد پیلوسباسه) با سرعت بیشتری ریزش می‌کنند. در افرادی که به آکنه یا جوش مبتلا می‌شوند در مقایسه با افرادی که دچار جوش نمی شوند سلول‌های در حال ریزش به یکدیگر می چسبند.
از طرف دیگر افزایش ترشح چربی با این سلول های به هم چسبیده مجرای خارجی ساختمان ریشه مو یا واحد پیلوسباسه را می‌بندد. ترشح غده‌ی چربی در زیر مجرای انسداد یافته همچنان ادامه می‌یابد و موجب ورم واحد پیلوسباسه می‌شود. از طرف دیگر یکی از باکتری های طبیعی پوست به نام پی آکنه در تجمع چربی زیر مجرای بسته شده شروع به تکثیر می‌کند. این باکتری از خود موادی ترشح می‌کند که باعث التهاب و قرمزی و جوش می‌شود.
گاهی مجرای مملو از چربی که در آن باکتری تکثیر یافته و ملتهب شده پاره و التهاب به عمق پوست رانده می‌شود در این موقع، ضایعات بزرگ و کیستیک جوش به وجود می‌آید
بنابر این جوش صورت یا اکنه بوسیله خود بدن به دنبال سن بلوغ ایجاد می‌شود و عامل بیرونی موجب به وجود آمدن آن نمی‌شود. به طور خلاصه می‌توان گفت،
جوش صورت در اثر ۴ عامل زیر پدید می‌آید .
۱- افزایش ترشح غده‌های چربی پوست اختلال در تکثیر و نوسازی سلول‌های سطحی پوست
۲- باکتری پی – آکنه
۳- التهاب (ناشی از پاسخ سیستم ایمنی بدن )
آیا شما هم صورت خود را چندین بار در روز می شوئید، به این امید که جوشها کم شوند؟
آیا از خوردن شکلات و یا غذاهای چرب پر هیز می کنید، به این امید که وقتی به آینه نگاه می کنید، جوش جدیدی در صورت خود نبینید؟
آیا آب بیشتری می نوشید ویا ورزش بیشتری می کنید تا از عود جوشها جلو گیری کنید؟
اگر پاسخ شما به این سؤالات مثبت است ، بدانید تنها نیستید.متأسفانه این باورهای غلط شیوع بالائی در جامعه دارد.
باورهای غلط در رابطه با جوش صورت :
باور غلط اول “: (جوش در اثر چرک یا کثیفی و عدم رعایت بهداشت ایجاد می شود” )
این یک باور اشتباه است .شتشوی زیاد صورت نه تنها باعث بهبود جوش نمی شود بلکه با خشک شدن صورت جوش تشدید می شود.التهاب و قرمزی جوش ناشی از عفونت نیست، بلکه در اثر پاسخ سیستم ایمنی بدن است.بهتر است افراد مبتلا به جوش روزانه دو بار صورت خود را شسشو دهند
باور غلط دوم: ” جوش در اثر خوردن گرمی ایجاد می شود”
ارتباط مستقیمی بین خوردن انواع غذاها و جوش صورت وجود ندارد.مطالعات علمی نشان داده یک ارتباط غیر مستقیم بین خوردن غذاهای پر کالری وچاق کننده و جوش وجود دارد.یعنی مصرف زیاد این نوع مواد غذایی در افرادیکه مبتلا به جوش هستند، جوش را تشدید می کند. بطور کلی افراد مبتلا به جوش بهتر است از خوردن بیش از حد معمول غذاهای پر کالری مثل مصرف زیاد قند و نشاسته ، چربی های اشباع(روغن ) پرهیز کنند.نه اینکه این مواد را اصلاً مصرف نکنند، بلکه در حد معمول مصرف کنند.
باورغلط سوم: ” جوش صورت وبدن در اثر کثیفی خون ایجاد می شود”
این باور اشتباه در سالهای اخیر رواج یافته است.جوش یا آکنه یک تغییر فیزیولوژیک دوران بلوغ بوده وافراد مبتلا به جوش هیچگونه ایرادی در خون خود ندارند.
بین جوش صورت وتغذیه ارتباط مستقیمی وجود ندارد.اما به طور کلی تغذیه به شیوه غربی یعنی مصرف غذاهای پر کالری وچاق کننده به تشدید جوش منجر می‌شود. مطالعات علمی نشان داده است که اسکیموهای ساکن شمال امریکا پس از آن که زندگی و تغذیه به شیوه غربی را در پیش گرفتند، به جوش گرفتار شدند، در صورتی که قبل از آن هیچ اسکیموی به این عارضه گرفتار نمی‌شد
همان‌طور که قبلاً ذکر شد، جوش صورت وبدن اساسا نوعی بیماری ذاتی است.
جوش در اثر عواملی از درون بدن ایجاد می‌شود. اما برخی از عوامل خارجی میتوانند منجر به تشدید آن شوند. موارد زیر میتوانند از جمله‌ی این عوامل باشند:
۱- کرم‌های چرب:
کرم‌های مرطوب‌کننده، کرم‌های آرایشی و کرم های ضدآفتاب چرب با بستن منافذ صورت منجر به تشدید جوش می‌شوند. بهتر است افراد مبتلا به جوش از کرم‌های فاقد چربی استفاده کنند.
۲- استرس: استرس، بروز جوش را در افرادی تشدید می‌کند که استعداد آن را دارند. گاهی هم خودجوش صورت مایه استرس می‌شود. به هر حال اگر افراد مبتلا به جوش صورت به طور صحیح درمان شوند. استرس اهمیت چندانی ندارد.
۳- کنده‌‌کاری صورت: دستکاری و کندن جوشها ی صورت وبدن علاوه بر تشدید جوش موجب افزایش بر جای ماندن لکه های ناشی از آن نیز می‌شود.
۴- داروهای کورتونی: کورتون‌های خوراکی،تزریقی و مالیدنی منجر یه تشدید جوش می‌شوند. به خصوص کورتون‌های موضعی و مالیدنی (نظیر بتامتازون) نباید در درمان جوش صورت به کار روند.گاهی در درمان جوش، آن هم زمانی که عارضه شدید باشد، متخصص پوست در ابتدای درمان، برای مدتی کوتاه، کورتون خوراکی تجویز می‌کند.
۵- آرایش چرب و سنگین: وجود مقادیر زیاد لوازم آرایش، روی صورت که برای پوشاندن جوشها وجای جوشها به کار می‌رود با بستن منافذ صورت به تشدید جوش منجر می‌شود. بنابراین بهتر است از کرم پودرهای فاقد چربی استفاده شود.
۶- گرما و رطوبت زیاد: گرما و رطوبت زیاد نیز با بستن منافذ صورت موجب تشدید جوش خواهد شد.
۷- آفتاب: آفتاب نیز با بستن منافذ صورت جوش را تشدید می‌کند. هم‌چنین داروهای مورد استفاده در درمان جوش صورت، پوست را نسبت به نور خورشید حساس می کنند. بنابراین بهتر است افراد مبتلا به جوش از کرم‌های ضدآفتاب فاقد چربی استفاده کنند.
۸- اصلاح نامناسب صورت: در مورد اصلاح صحیح صورت، در نوشته های بعدی توضیح خواهم داد.
در زمان بلوغ تغییراتی در بدن ایجاد می‌شود، عامل هورمون‌هایی که موجب جهش رشد فیزیکی بدن می‌شوند عامل بزرگ شدن غده‌های چربی پوست نیز هستند. در این دوران ترشح چربی این غده ها افزایش می‌یابد. هورمون‌هایی که بیش‌ترین اثر را روی غده‌های چربی (غده‌های سباسه) پوست دارند، هورمون‌های جنسی مردانه یا اصطلاحاً اندروژن‌ها هستند. هورمون‌های جنسی مردانه، علاوه بر جنس مرد در جنس مونث نیز به طور طبیعی وجود دارند. غده‌های چربی پوست همیشه با یک ساختمان ریشه مو همراه هستند که به مجموع آن‌ها، واحد پیلوسباسه می‌گویند. در طی، بلوغ، سلول های جدار مجاری مو که یک غده چربی نیز به آن متصل است (واحد پیلوسباسه) با سرعت بیشتری ریزش می‌کنند. در افرادی که به آکنه یا جوش مبتلا می‌شوند در مقایسه با افرادی که دچار جوش نمی شوند سلول‌های در حال ریزش به یکدیگر می چسبند. از طرف دیگر افزایش ترشح چربی با این سلول های به هم چسبیده مجرای خارجی ساختمان ریشه مو یا واحد پیلوسباسه را می‌بندد. ترشح غده‌ی چربی در زیر مجرای انسداد یافته همچنان ادامه می‌یابد و موجب ورم واحد پیلوسباسه می‌شود. از طرف دیگر یکی از باکتری های طبیعی پوست به نام پی آکنه در تجمع چربی زیر مجرای بسته شده شروع به تکثیر می‌کند. این باکتری از خود موادی ترشح می‌کند که باعث التهاب و قرمزی و جوش می‌شود.
گاهی مجرای مملو از چربی که در آن باکتری تکثیر یافته و ملتهب شده پاره و التهاب به عمق پوست رانده می‌شود در این موقع، ضایعات بزرگ و کیستیک جوش به وجود می‌آید بنابر این جوش صورت یا اکنه بوسیله خود بدن به دنبال سن بلوغ ایجاد می‌شود و عامل بیرونی موجب به وجود آمدن آن نمی‌شود. به طور خلاصه می‌توان گفت،
جوش صورت در اثر ۴ عامل زیر پدید می‌آید .
۱- فزایش ترشح غده‌های چربی پوست
۲- اختلال در تکثیر و نوسازی سلول‌های سطحی پوست
۳- باکتری پی – آکنه
۴- التهاب (ناشی از پاسخ سیستم ایمنی بدن )
آیا استرس باعث تشدید جوش صورت می شود؟
من در طی دوران دانشکده پزشکی بارها مشاهده کردم دانشجویان در دوران امتحانات دچار آکنه می شدند.استرس امتحانات منجر به تشدید جوش صورت در افرادیکه از قبل جوش داشتند می شد.برخی از افرادیکه اصلاً جوش نداشتند، در زمان امتحانات دچار یک یا دو جوش میشدند.
مطالعات علمی نیز نشان داده که استرس منجر به تشدید جوش یا آکنه می شود.
برخی از افراد با استرس شروع به دستکاری و کندن جوشها می کنند.به این ترتیب احتمال برجای ماندن لکه های ناشی از جوش افزایش میابد.
پس می بینید چگونه استرس( با ایجاد جوش ولک) باعث نازیبا شدن چهره می شود.
همان‌طور که قبلاً هم گفته شد، تغییرات هورمونی در سنین بلوغ (فیزیولوژیک) و هم‌چنین در سنین بزرگسالی (مثلاً کیست تخمدان) منجر به ایجاد جوش می‌شوند. به علت عوارض نمی‌توان در جنس مذکر داروهای هورمونی مصرف کرد. در جنس مونث در پاره‌ای اوقات، عوامل هورمونی نسبت به عوامل دیگر در به وجود آمدن جوش صورت غالب‌تر است. در این مواقع می توان از داروهایی استفاده کرد که اثرات هورمون‌های جنسی مردانه را کاهش می‌دهند.
آکنه هورمونی چیست ؟
اگر موارد زیر وجود داشته باش باید به آکنه هورمونی شک کرد :
۱- آکنه به طور ناگهانی و شدید شروع شود.
۲- آکنه به درمان‌های معمول پاسخ ندهد
۳- آکنه در سن بزرگسالی (بالای ۲۵ سال)
۴- آکنه همراه کاهش و نازک شدن موهای سر
۵- آکنه همراه موهای زاید
۶- آکنه همراه اختلال پریود
۷- تشدید آکنه نزدیک پریود
در موارد فوق بهتر است حتماً آزمایش‌های هورمونی انجام شود. در آزمایش‌های هورمونی باید حتماً دو نکته رعایت شود: ۱- اگر فردی قرص‌های جلوگیری از بارداری مصرف می‌کند باید حداقل ۶ – ۴ هفته بعد از قطع مصرف قرص‌ها مورد آزمایش قرار گیرد. ۲- بهترین موقع برای آزمایش، زمان پریود (خونریزی) یا بلافاصله بعد از پاک شدن است. مهم‌ترین هدف از انجام آزمایش‌های هورمونی، مشخص کردن اختلا‌ل‌های مهم هورمونی مثل تومور یا بزرگی مادرزادی آدرنال است. از جمله اختلا‌ل‌های هورمونی دیگر که موجب افزایش جوش صورت می‌شوند: کم‌کاری غده‌ی تیروئید، افزایش ترشح پرولاکتین از مغز و سندرم تخمدان کیست ساز است.
عوارض داروهای موضعی :
پوست در برابر داروهای موضعی به درجاتی دچار قرمزی، پوسته ریزی، خشکی و سوزش می شود.
اغلب داروهای موضعی به میزان خفیفی پوست را تحریک می‌کنند. نبود مقادیری از التهاب و تحریک پوست، نشان دهنده‌ی مصرف نادرست دارو توسط بیماران است. آلرژی به داروهای موضعی بسیار نادر است.
التهابی که در پوست اکثر بیماران ایجاد می‌شود آلرژی نیست بلکه التهاب ناشی از تحریک داروهای موضعی است.
برای مقابله با تحریک و التهاب ایجاد شده می توان فاصله مالیدن دارو به پوست را افزایش داد. به جای این که داروهای تحریک‌کننده همه روزه استفاده شوند، بهتر است برحسب تحمل صورت یک روز در میان، دو روز در میان مورد استفاده قرار گیرند.
راه دوم برای مقابله با این عوارض(خشکی وپوسته پوسته شدن)، استفاده از یک کرم مرطوب کننده‌ی فاقد چربی در طول روز است.
در هنگام مصرف داروهای موضعی به موارد زیر توجه کنید :
۱ – داروهای موضعی را باید به همه جای صورت مالید، زیرا بدین ترتیب از به وجود آمدن جوش در جاهای دیگر صورت جلوگیری می‌شود.
۲- داروهای موضعی باید منظم و دقیق مصرف شوند. بیماران باید تحمل بالایی داشته باشند زیرا ممکن است سال‌ها به درمان نیاز باشد. موفقیت در درمان به مصرف منظم و طولانی داروهای موضعی نیاز دارد. در تمام طول عمر جوش صورت باید داروهای موضعی مصرف شود. در جوش ملایم و متوسط ۴ – ۲ سال و در موارد شدید تا ۱۲ سال درمان جوش صورت به طول می‌انجامد که در تمام این مدت باید داروهای موضعی مصرف شود.
۳- بهتر است بیماران داروهای موضعی را روی تنه نیز به کار ببرند : اگرچه این کارمشکل است اما به کمک فرد دیگر امکان پذیر می‌شود. در شروع درمان، داروها با حداکثر قدرت تجویز می‌شوند، ولی پس از مدتی داروهای نگه‌دارنده و پیش‌گیری کننده به کار می رود.
۴- شروع درمان ممکن است با تشدید جوش‌صورت، قرمزی و پوسته ریزی باشد. که به تدریج پوست صورت به داروها عادت می‌کند و این عوارض کم می‌شود. در صورت شدید بودن این علایم، با کم کردن مصرف دارو و دادن استراحت به صورت در فواصل درمان، می‌توان مشکل را حل کرد، به این ترتیب که داروها یک روز در میان یا دو روز درمیان مصرف شوند، در این موارد می توان از راهنمایی پزشک برخوردار شد.