خطبه ۲۰۱ – خطبه وقتى از او درباره احادیث دروغ و اخبار ضد و نقیض پرسیدند

از سخنان آن حضرت است

وقتى از او درباره احادیث دروغ و اخبار ضد و نقیض که در میان

مردم پخش است پرسیدند، در پاسخ فرمود:

همانا در دست مردم حق و باطل، و راست و دروغ، و ناسخ

و منسوخ، و عام و خاص، و محکم و متشابه، و قطعى و ظنّى وجود دارد.

و آنقدر در زمان رسول خدا صلّى اللّه علیه وآله به آن حضرت دروغ بسته شد

تا جایى که در میان مردم به سخن برخاست و فرمود: «هر کس عمداً بر من دروغ ببندد جایگاه خود

را در آتش تهیه ببیند». حدیث را یکى از چهار نفر نزد تو آورند که پنجمى ندارند:

اول مردى که منافق است و تظاهر به ایمان دارد، و خود را در پوشش اسلام نشان مى دهد،

گناه را گناه نداند و از معصیت پروا ننماید، عمداً به رسول خدا صلّى اللّه علیه وآله

دروغ مى بندد. اگر مردم بدانند که او منافق و دروغگوست حدیث را از او نمى پذیرند،

و گفتارش را باور نمى کنند، ولى مى گویند: صحابى پیامبر صلّى اللّه علیه

و آله است که رسول خدا را دیده و از او حدیث شنیده و از او فرا گرفته، بنابراین گفتارش را فرا مى گیرند.

و خداوند تو را در قرآن از منافقین خبر داده، و آنان را چنانکه باید

معرفى نموده. اینان پس از پیامبر ماندند، و با دروغ و بهتان به پیشوایان گمراهى و دعوت کنندگان به

آتش تقرب جستند، آنان هم به منافقان ریاست دادند، و این نابکاران را مالک رقاب

مردم ساختند، و با کمک این تبهکاران دنیا را خوردند، و بدون شک مردم براى دنیاى خود همراه حاکمانند

مگر کسى که خداوند او را حفظ کند. این منافق یکى از آن چهار نفر است.

دوم کسى است که از رسول خدا مطلبى شنیده اما آن را چنان که باید حفظ نکرده، و در آن دچار

اشتباه شده و عمداً دروغ نبسته، پس آن حدیث در اختیار اوست و آن را روایت مى کند و به آن عمل مى نماید

و مى گوید: آن را از رسول خدا صلّى اللّه علیه وآله شنیدم. اگر مسلمانان

اشتباه او را بدانند از او قبول نمى کنند، و اگر خود او به اشتباهش آگاه مى شد آن گفته را

وامى گذاشت.

سومین نفر مردى است که مطلبى از رسول خدا صلّى اللّه علیه وآله شنیده که ابتداءً حضرت

به آن امر فرموده سپس از آن نهى کرده و او از نهى حضرت بى خبر است، یا چیزى را شنیده که

حضرت نهى فرموده، ولى بعد از آن به آن امر کرده و او آگاه نیست، پس امرى که با نهى نسخ شده،

یا نهیى را که با امر نسخ شده حفظ کرده و نسخ کننده را نیافته، و اگر مى دانست آن مطلب نسخ شده نقل نمى کرد،

و اگر مسلمانان مى دانستند که آنچه را از او شنیده اند نسخ شده مورد عمل قرار نمى دادنـد.

چهارمین نفر کسى است که بر خدا و پیامبرش دروغ نبسته، او به خاطر ترس

از حق و بزرگداشت پیامبر صلّى اللّه علیه وآله دشمن دروغ است،

و گرفتار اشتباه هم نشده، بلکه آنچه را شنیده به همان صورت حفظ کرده، و آن را طبق شنیده خود روایت مى کند،

چیزى به آن نمى افزاید و از آن چیزى نمى کاهد، ناسخ را حفظ کرده به آن عمل مى کند، منسوخ را

حفظ نموده از آن اجتناب مىورزد، خاص و عام و محکم

و متشابه را شناخته، و هر مطلبى را در جاى معین خود قرار داده.

گاهى سخنى از رسول خدا صلّى اللّه علیه وآله صادر مى شد که داراى دو

جنبه بود: سخنى خاص، و سخنى عام، شنونده اى که قصد خداى سبحان و

و رسول صلّى اللّه علیه وآله را از آن نمى دانست آن را مى شنید

و بدون فهم معناى آن و اینکه از آن چه قصدى شده و براى چه

صادر شده آن را توجیه مى کرد. همه یاران پیامبر صلّى اللّه

علیه وآله این طور نبودند که از حضرت بپرسند و معنایش را بخواهند، تا جایى که عده اى دوست داشتند

عربى بیابانى یا تازهواردى از راه برسد و از حضرت سؤال کند و آنان پاسخ آن را بشنوند.

اما بر خاطر من چیزى از این امور نگذشت جز اینکه از حضرت پرسیدم و آن را حفظ کردم.

به هر صورت این است علل اختلاف مردم در احادیث، و وجوه پراکندگى آنان در روایات.