قواعد عربی ۴۵

نکته‌ی مهم۱ : برخی از حروف جازمه ، فقط یک فعل مضارع را مجزوم می‌کنند و برخی دیگر از حروف جازمه ، دو فعل مضارع را مجزوم می‌کنند .

ادواتی ( حروفی ) که فقط یک فعل مضارع را مجزوم می‌کنند( تک مجزومی )که  عبارتند از:

نکته‌ی مهم۲ : ‌ در فعل مضارع مجزوم ، علامت‌های جزم فعل عبارتند از :

۱- اعراب اصلی سکون ( ــْـ ) : مانند : لَمْ تَعْلَمْ  : یاد نگرفتی   لا تَأکُلْ : نخور   لِیکْتُبْ : باید که بنویـسد . لَمّا تَنْظُرْ : هنوز نگاه نکرده ای .

۲- اعراب فرعی ( حذف نون اعراب ) : مانند :‌ لاتَفْعَلا :   انجام ندهید ، لَمْ تَذْهَبُوا : نرفتید ،

      لَمّا تَأکُلُوا : هنوز نخورده اید .  لَـــــــمْ      تَــعْــلَـمْ          لِـــ          یــکْــتُــبْ

                                           حرف جازمه     مضارع مجزوم            حرف جازمه          مضارع مجزوم

                                                       علامت جزم « سکون »                           علامت جزم « سکون »

      لا              تَـــفْــــعَــلا                   لَـــمْ      تَــذْهَــبُـــوا

حرف جازمه                مضارع مجزوم                          حرف جازمه     مضارع مجزوم

                      علامت جزم « حذف نون اعراب»                      علامت جزم «حذف نون اعراب»

نتیجه :  فعل مضارع در صیغه‌هایی که با علامت « سکون ــْـ »  مجزوم می‌شود ، دارای اعراب « اصلی ظاهری » و در صیغه‌هایی که « حذف نون اعراب » علامت جزم است ، دارای اعراب « فرعی ظاهری » می‌باشد .

نکته‌ی مهم۳ : لام امر ( لِــ ) که از حروف جازمه است بر سر شش صیغه‌ی فعل مضارع غایب و دو صیغه‌ی متکلم در می‌آید و آنها را مجزوم می‌کند : مانند :  ‌لِیذْهَبْ : باید که برود  لِأَدْرُسْ  : باید که بنویسم  ،  لِیعْلَمُوا و …. باید که یاد بگیرند .

نکته‌ی مهم۴ : ‌ گفتیم برخی از ادوات جزم ( حروف جزم ) دو فعل مضارع را مجزوم می‌کنند ، به این ادوات « ادوات شرط » می‌گویند : که دارای دو فعل می باشد فعل اول را ، فعل شرط و فعل دوم را  ، جواب شرط می‌نامند ، مانند :

        إِنْ                      تَـــنْـــصُروا     اللهَ        یــنْــصُرْ  کُــمْ .

از ادوات شرط                       فعل شرط و مجزوم                    جواب شرط و مجزوم

                                          به حذف نون اعراب                        با « سکون »

   مَنْ               یـــتَـــأَمَّــــلْ          قَبْلَ    الکلامِ       یــسْـــلَـــمْ    عَنْ الْخَطَأِ  .

از ادوات شرط       فعل شرط و مجزوم با «سکون»                             جواب شرط و مجزوم با سکون

     برخی از ادوات شرطی که دو فعل مضارع را مجزوم می‌کنند، عبارتند از :  مَنْ : هرکس ،

مَا : هرچه ،  إِنْ : اگر

نکته‌ی مهم ۵ : چون فعل ماضی مبنی است ، هرگاه فعل شرط و پاسخ شرط « ماضی » باشند ، محلاً مجزوم ، می‌باشند و معنی جمله به صورت مضارع ترجمه می شود .  مانند :

   مَــــــنْ     صَـــبَــــرَ     ظَـــفِــــرَ  .      إِنْ          صَــبَـــرْتَ       نَــجـَحْــتَ .

      از ادوات         فعل شرط           جواب شرط            از ادوات           فعل شرط              جواب شرط

        شرط          محلاً مجزوم         محلاً مجزوم             شرط            محلاً مجزوم             محلاً مجزوم

     هرکس صبر بکند ،  پیروز می گردد .       اگر صبر بکنی موفق می شوی .

نکته‌ی مهم ۶ : ترجمه‌ی جمله ‌های شرطی به زبان فارسی ، فعل شرط به صورت « مضارع التزامی» و جواب شرط به صورت « مضارع اخباری » ترجمه می‌شود : مانند :

 مَنْ حَـــفَرَ بئراً لِأخیهِ وَقَــــعَ فیها .   هر کس چاهی برای برادرش بکند ،‌ در آن می‌افتد .

       فعل شرط                 جواب شرط                                                              مضارع التزامی      مضارع اخباری

 ما تُــنْفِــقُـوا مِنْ شیءٍ یــعْــلَــمْـهُ اللهُ  هر چه را که انفاق بکنید ، خداوند آن را می‌داند .

       فعل شرط                         جواب شرط                                           مضارع التزامی                  مضارع اخباری