قواعد درس هشتم از کتاب سوم راهنمایی :
تعریف جمله ی فعلیه : جمله هایی که بایک فعل شروع می شوند ( خواه فعل ماضی یا مضارع ) جمله ی فعلیه می نامند.
مانند : یَذْهَبُ الطّالِبُ اِلـیَ الْمَدرسه ِ. ( جمله ی فعلیه )
خَرَجَ سَعیدٌ مِنَ الُْمَدرَسَهِ . ( جمله ی فعلیه )
یَعلَمُ محمدٌ اَشیاءَ کَثیرهً . ( جمله ی فعلیه )
اجزای اصلی جمله ی فعلیه فعل + فاعل + مفعول + جار و مجرور می باشد .
تعریف فعل : به کلمه ای که انجام دادن کاری یا روی دادن حالتی را در زمانی بیان کند و می تواند این فعل ها ماضی ، مضارع ، یا امر و نهی باشد .
تعریف فاعل : هر فعلی دارای فاعل است و فاعل اسمی است مرفوع ، که انجام دهنده ی کار می باشد و معمولاً مرفوع وبعد از فعل می آید .
خصوصیات فاعل
۱- فاعل همیشه مرفوع است .
مثال : جَـــهَــدَ عــلـیٌ فـِی الدَرْسِ .
فاعل و مرفوع
۲ – هرگاه فاعل ( الـ ) داشته باشد ، با ضمه می آید و هر گاه بدون ( الـ ) باشد ، تنوین رفع می گیرد . مثال : نَجَحَ التَّلامیذُ فـی الامتحانِ . کَتَبَ محمدٌ درسَـهُ .
۳ – وقتی که فاعل پس از فعل بیاید فعل همیشه با صیغه ی مفرد می آید اگر چه فاعل مثنی یا جمع باشد . یعنی :
۱) فعل مفرد + فاعل مفرد : جاءَ تلمیذٌ .
۲) فعل مفرد + فاعل مثنی : جاءَ التلمیذانِ .
۳) فعل مفرد + فاعل جمع : جاءَ التلامیذُ .
۴) هرگاه اسم ( فاعل ) اول جمله و فعل بعد از آن بیاید ، فعل با اسم ما قبل خود در جنس (مذکر یا مونث بودن) وعدد باید مطابقت داشته باشد . مثال : الطفلتانِ خَرَجَتا مِنَ الصفَ.
۵) هر گاه فاعل مذکر باشد ، با صیغه ی مذکر فعل می آید و هر گاه فاعل مونث باشد با صیغه ی مونث فعل می آید . مثال: خَرَجـــَتْ التّــــِلمیذَهُ من المدرسهِ .
فعل مفرد مونث اسم مفرد مونث
۶ – اگر فاعل جمع غیر انسان باشد فعل به صورت مفرد مونث می آید . مثال:
ذَهَبَتْ الـحَیَوانات .
۷- نام اشخاص اگر مونث باشد ، تنوین نمی گیرد مثال : اَمَرَتْ فاطمهُ بالْمَعروفِ