قواعد عربی ۴۳

قواعد درس ششم از کتاب دوم دبیرستان

 ۱- مضارع مرفوع :  فعل مضارع در حالت عادی ( زمانی که حروف ناصبه و جازمه در اول آن نباشد ) مرفوع است و نشانه‌های رفع فعل مضارع عبارتند از :‌

۱- « ضمه » در پایان صیغه‌های مفرد: مانند : ‌یذْهَبُ ، تَذْهَبُ ، أَذْهَبُ ، نَذْهَبُ

۲- « ثبوت نون اعراب » در بقیه‌ی صیغه‌ها ( به جز صیغه‌های جمع مؤنّث که مبنی هستند ): مانند : یذْهبانِ ، تَذْهبانِ ، یذْهَبُونَ ، تَذْهَبُونَ ، تَذْهَبینَ .

   توجه : به نونی که در پایان برخی از صیغه‌های فعل مضارع می‌آید « نون اعراب  » می‌گویند . وبه آن ( نون عوض رفع ) می گویند .

   نکته‌ی مهم۱ : ۱-  « ضمه » در پایان فعل مضارع ، علامت اصلی رفع است .

 ۲ – « ثبوت نون اعراب » در پایان ، فعل مضارع علامت‌ فرعی رفع است .

        یـنْـصُـرُ                    نـَذْهَــبُ                 یــأکُــلــانِ                تَـــکْتُــبُــونَ

        مضارع مرفوع                      مضارع مرفوع                        مضارع مرفوع               مضارع مرفوع ، نشانه‌ی رفع

     نشانه‌ی رفع«ضمه»            نشانه‌ی رفع«ضمه»                  شانه‌ی رفع                     «ثبوت نون اعراب»

                                                                   «ثبوت نون اعراب»

   نتیجه :  فعل مضارع در صیغه‌هایی که با « ضمه » مرفوع می‌شود ، دارای اعراب اصلی ظاهری و در صیغه‌هایی که نون اعراب دارد، دارای اعراب فرعی ظاهری است .

  نکته‌ی مهم۲ : حرف نون در پایان دو صیغه‌ی مضارع ( جمع مونث غایب ، جمع مونث مخاطب ) نون اعراب نیست بلکه این نون ضمیر است و فعل مضارع فقط در این دو صیغه « مبنی بر سکون » است :‌ مانند : یذْهَبْنَ : فعل مضارع، جمع مونث غایب ، مبنی بر سکون ، « نَ » : ضمیر فاعلی . تَذْهَبْنَ : فعل مضارع ، جمع مونث مخاطب ، مبنی بر سکون،‌ « نَ » : ضمیرفاعلی

   ۲ – مضارع منصوب :  هرگاه یکی از حروف ناصبه ( نصب دهنده ، اَنْ ، لَنْ ، کَی ، اِذَنْ ، حَتّی ، لِـ  تعلیل  ) در اول فعل مضارع بیایند ، فعل مضارع را منصوب می‌کند ، مانند :

     تَأَمَّلْ قَبْلَ    اَنْ     تَـــبْـــدَاَ     بالْعَمَلِ .             ألْمُسلمونَ یحاوِلُونَ    اَنْ   یحَـقِّـقُوا  أ هدافَهُم .

            حرف ناصبه   مضارع منصوب                                                                  حرف ناصبه   مضارع منصوب

همان‌طور که می‌بینید حرف « اَنْ » موجب تغییرات در اعراب فعل مضارع شده و آن را «منصوب» گردانیده است .

حروف ناصبه که فعل مضارع را منصوب می‌کنند ، عبارتند از:

حروف ناصبه

اَنْ

لَنْ

کَی ( لِکَی )

اِذَن

حَتّی

لِـ

معنی حروف

که

هرگز

تااینکه

در این صورت

تا، تا این که

برای ، برای اینکه

نکته‌ی مهم۳ : در فعل‌ مضارع منصوب ، نشانه‌های نصب عبارتند از :‌

۱- « فتحه » : در پایان صیغه‌های مفرد: مانند : ‌اَنْ یذْهَبَ ، ‌اَنْ تَذْهَبَ ، ‌اَنْ أَذْهَبَ ، ‌اَنْ نَذْهَبَ

۲- « حذف نون اعراب » : در پایان بقیه‌ی صیغه‌ها :‌ مانند:‌ ‌اَنْ یذْهَبا ، ‌اَنْ تَذْهَبا ، ‌اَنْ یذْهَبُوا ، ‌اَنْ تَذْهَبُوا ، ‌اَنْ تَذْهَبِی .

نکته‌ی مهم۴ :  ۱- « فتحه » در پایان فعل مضارع ، علامت اصلی نصب است .

۲- « حذف نون اعراب » در پایان فعل مضارع ، علامت فرعی نصب است .

         لَـــنْ       یــــأکُـــــلَ                                کَـــــی      تَــــذْهَــــــبَ

       حرف ناصبه     مضارع منصوب                                         حرف ناصبه     مضارع منصوب نشانه‌ی

                        نشانه‌ی نصب « فتحه »                                              نصب « فتحه »

          حَتّی     تَــــنْــــصُـــرا                                   اَنْ        تَـــــأکُــــلُــــوا

          حرف ناصبه    مضارع منصوب نشانه‌ی نصب                           حرف ناصبه   مضارع منصوب نشانه‌ی نصب

                                « حذف نون اعراب »                                                              «حذف نون اعراب»

نتیجه : فعل مضارع منصوب در صیغه‌هایی که با « فتحه» منصوب می‌شود ، دارای اعراب « اصلی ظاهری» و در صیغه‌هایی که « حذف نون اعراب » علامت نصب است ، دارای اعراب « فرعی ظاهری » می‌باشد .

   توجه : صیغه‌ی جمع مونث  ،مبنی است و « حرف نون » هرگز از آخر آن حذف نمی‌شود ،زیرا این نون ، نون اعراب نیست ، بلکه نون ضمیر فاعلی (ضمیر بارز ) است .

 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *