قواعد درس دوم از کتاب دوم دبیرستان انسانی
ضمیر منفصل | ضمیر متصل | ||||||
مرفوع | منصوب | مرفوع | منصوب أو مجرور | ||||
هُوَ | هِیَ | إیّاه | إیّاها | ـــــ | ـــــ | ـه | ها |
هما | هما | إیّاهما | إیّاهما | ـا | ـا | ـهما | ـهما |
هُم | هُنَّ | إیّاهم | إیّاهُنَّ | ـوا | ـْنَ | ـهم | ـهُنَّ |
أنتَ | أنتِ | إیّاکَ | إیّاکِ | ـتَ | ـتِ ، ـی | ـکَ | ـکِ |
أنتما | أنتما | إیّاکما | إیّاکما | ـتـُما | ـتـُما | ـکُما | ـکُما |
أنتم | أنتنَّ | إیّاکم | إیّاکُنَّ | ـتـُم | ـتُـنَّ | ـکُم | ـکُنَّ |
أنا | إیّایَ | ـتُ | ـی | ||||
نَحْنُ | إیّانا | ـنا | ـنا |
اسم موصول :
تعریف موصول : موصول اسمی است که دو کلمه و یا دو جمله را به هم وصل می کند و معنای آن توسط عبارت بعد از آن کامل می شود . مانند : وَ وَضَعْنا عنکَ وِزرَک الّذی أنقضَ ظهرَک .
موصول ها دو گونه است : موصول خاص ، موصول عام
انواع اسم موصول | جنس | مفرد | مثنی | جمع |
خاص | مذکر | الّذی | اَللّذانِ « اَللّذَیْنِ » | الّذینَ |
مؤنث | الّتی | اللّتانِ « اَللّتَیْنِ » | اَللاّتی | |
عام | عاقل « مْن » | غیر عاقل « ما » |
صله موصول جمله ای است که بعد از اسم موصول می آید و معنای آن را کامل می کند .
مانند : هُوَ الذی جَعْلَ الشمسَ ضیاءً .
معرب و مبنی :
تعریف معرب : کلمه ای که علامت اعراب آن متناسب با موقعیت جمله تغییر کند معرب است .
تعریف مبنی : کلمه ای که حرکت آخر آن در شرایط مختلف به هیچ عنوان تغییر نکند مبنی است .
اعراب و بناء ( مبنی بودن ) انواعی دارد .
انواع اعراب | انواع بناء | ||||||
رفع | نصب | جر | جزم | ضم | فتح | کسر | سکون |
ــُـــٌـ | ــَـــًـ | ــِــــٍـ | ـــْــ | ــُـ | ــَـ | ــِـ | ــْـ |
۱- اکثر اسم ها معرب هستند ؛ اما ضمایر ، اسم های اشاره ، موصولات اسم های شرط و اسم استفهام همه مبنی هستند .
۲ – فعل های ماضی و امر مبنی هستند ؛ ولی فعل مضارع به جز صیغه های جمع مؤنث ( صیغه ی ۶ و ۱۲ ) آن معرب است .
۳ – همه حروف مبنی هستند .
انواع جمله :
جمله ها دو نوع هستند : فعلیه ، اسمیه .
جمله فعلیه اغلب با فعل آغاز می شود . مانند : تَقرَّبّوا إلی اللّهِ بـمُواساهِ إخوانِکُم .
نکته ی مهم : اگر فعل یک جمله ، لازم باشد ارکان جمله، فعل و فاعل است و اگر فعل آن ، متعدی باشد جمله علاوه بر فعل و فاعل به مفعول هم نیاز دارد . مانند : جاءَ علیٌّ . کَتَبَ علیٌّ الدرسَ .
فعل ( لازم) فاعل فعل (متعدی) فاعل مفعول
انواع فاعل : ۱- اسم ظاهر ( جاءَ الْحَقُّ ) ۲- ضمیر بارز ( المؤمنونَ یعبدونَ اللّهَ )
۳- ضمیر مستتر ( یا علیُّ ! اُکْتُبْ التمرینَ [ أنْتَ ] )
انواع مفعول : ۱ – اسم ظاهر ( خَلَقَ اللّهُ الانسانَ ) ۲- ضمیر بارز ( یَنْصُرُ کُمْ اللّهُ )
جمله اسمیه اغلب با اسم آغاز می شود . مانند : اَلتّواضعُ ثـَمَرهُ الْایمانِ .
ارکان جمله اسمیه مبتدا و خبر است . مانند : اَلْـغیبهُ جُهدُ الْعاجِزِ .
مبتدا خبر
خبرها سه نوع هستد : ۱- مفرد ( الطالبُ مجتهدٌ ) ۲- جمله ( الطالبُ یجتهدُ
۳- شبه جمله ( اَلطالبُ فی الصفِ )
نکته ی مهم۱: گاهی خبر بر مبتدا مقدم می شود . مانند : و لِـلّـهِ الـعِزّهُ .
خبر مقدم مبتدا موخر
نکته ی مهم۲ : اگر خبــــرشـبه جمله و مبتدا نکره باشد لازم است خبر بر مبتدا مقدم شود .
مانند : فی الْمَحْفظَهِ کتابٌ .
خبر مقدم مبتدا موخر