نکات فصل اول – دستگاه ایمنی- زیست شناسی سوم

برای خرید محصول فوق ، روی دکمه خرید زیر کلیک کنید .

مقدمه

۱)         در پیرامون ما انواع میکروب های بیماری زا وجود دارد ( باکتری ها ، قارچ ها ، ویروس ها و آغازیان )

۲)         دستگاه ایمنی ما بیشتر اوقات مانع از فعالیت عوامل بیماری زا و بروز بیماری می شود.

۳)         به دفاع بدن در مقابل عوامل بیگانه ایمنی گفته می شود.

۴)      دستگاه ایمنی ، دستگاهی است که اجزای تشکیل دهنده‌ی آن در سراسر بدن پراکنده‌اند و به طور مداوم و هماهنگ با هم مولکول ها و سلول‌ها‌ی بیگانه را شناسایی می کنند و آنها را ۱- یا از بین می برند  ۲- یا بی خطر می کنند.

مکانیسم های دفاع

۵)         بدن ما با دو روش ۱- دفاع غیر اختصاصی ۲- دفاع اختصاصی  از خود دفاع می کنند.

دفاع غیر اختصاصی

۶)         دفاع غیر اختصاصی نخستین خط دفاعی در مقابل هجوم میکروب ها به بدن است.

۷)      این مکانیسم در برابر اغلب میکروب ها یکسان عمل می کند و نمی تواند میکروب های مختلف را از یکدیگر شناسایی کند (به همین جهت غیر اختصاصی می باشد)

۸)     دفاع غیر اختصاصی خود شامل دو خط دفاعی است ۱– نخست پوست و لایه های مخاطی ۲-پاسخ التهابی ، پاسخ دمایی ، گلبول‌های سفید و پروتئین ها

نخستین خط دفاع غیر اختصاصی

۹)         لایه های شاخی پوست مانع از ورود بسیاری از میکروب ها به بدن می شوند .

۱۰)      چربی و عرق پوست ، سطح پوست را اسیدی کرده و از رشد بسیاری از میکروب ها جلوگیری می کنند.

۱۱)      آنزیم لیزوزیمی که در عرق وجود دارد ، دیواره‌ی سلولی باکتری ها را تخریب کرده و باکتری ها را از بین می برد.

۱۲)      سطح داخلی لوله‌ی گوارش ، مجاری تنفسی و مجراهای ادراری لایه شاخی ندارند اما از لایه‌ی مخاطی پوشیده شده اند.

۱۳)    مایعی مخاطی که از این لایه ها ترشح می شوند علاوه بر لیزوزیمی که دارند ، میکروب ها را نیز به دام می اندازند و مانع نفوذ آنها به بخش های عمیق تر می شود.

۱۴)    در مجاری تنفسی مایع مخاطی میکروب ها را به دام می اندازد به کمک مژک های سلول های مجرا را به سمت بالا یعنی حلق می راند که در آنجا یا از بدن خارج می شود و یا اینکه بلعیده می شود و در اثر شیره‌ی معده میکروب ها از بین می روند.

۱۵)      لیزوزیم موجود در اشک و یزاق ، میکروب ها را از بین می برد.

۱۶)      عطسه و سرفه میکروب ها را دفع می کند.

۱۷)      میکروب ها از طریق دفع ادرار و مدفوع از بدن دور می شوند.

دومین خط دفاع غیر اختصاصی

۱۸)      اگر میکروب ها به نحوی از خط اول دفاعی عبور کنند ، آنگاه با دومین خط دفاعی غیر اختصاصی روبرو می شوند.

۱۹)      دومین خط دفاعی ۴ مکانیسم دارد : ۱- پاسخ التهابی ۲- پاسخ دمایی  ۳- گلبول های سفید ۴- پروتئین ها

۲۰)      پاسخ التهابی ، پاسخی است موضعی که به دنبال خراش یا بریدگی یا هر نوع آسیب بافتی دیگر بروز می کند.

۲۱)      پاخ التهابی باعث سرکوب عفونت و تسریع بهبودی می شود.

۲۲)    در پاسخ التهابی سلول های آسیب دیده ماده‌ای به نام هیستامین تولید می کنند که موجب گشادی رگ ها و افزایش حجم خون در محل آسیب دیده می شود.

۲۳)      غیر از هیستامین ترکیبات شیمیایی دیگری در محل آسیب تولید می شود که برخی ازآنهاگلبول های سفید خون را متوجه خود می‌کنند.

۲۴)      گلبول های سفید به ویژه نوتروفیل ها طی دیاپدز به محل عفونت می روند.

۲۵)    نوتروفیل به همراه ماکروفاژهای بافتی به عوامل بیماری زا حمله می کنند و می کوشند تا عفونت را سرکوب کنندو مانع از انتشار عوامل بیماری زا و آسیب سایر بافت ها می شوند.

۲۶)      ماکروفاژها علاوه بر فاگوسیتوز میکروب های مهاجم بدن را از سلول های مرده و اجزای سلولی فرسوده پاکسازی می کنند.

۲۷)      علائم التهاب عبارتند از قرمز ، متورم و گرم تر بودن محل آسیب دیده.

۲۸)    در برخی آسیب های بافتی و عفونت ها مایعی به نام چرک به وجود می آید که شامل گلبول های سفید ، سلول ها و میکروب های کشته شده است.

۲۹)      تب حالتی است که در آن دمای بدن بیشتر به دلیل عواملی مانند عوامل بیماری زا یا مانند آنها افزایش می یابد.

۳۰)      تب نشانه ی مبارزه‌ی بدن در برابر عوامل بیماری زا است.

۳۱)      بسیاری از عوامل بیماری زا در گرمای حاصل از تب نمی توانند به خوبی رشد کنند.

۳۲)      مهمترین بخش دفاع غیر اختصاصی بدن در برابر میکروب ها ، گلبول های سفید هستند کهفاگوسیت نامیده می شوند.

۳۳)      نوتروفیل ها و ماکروفاژها دوگروه فاگوسیت ها قرار دارند.

۳۴)      فاگوسیت ها از طریق فاگوسیتوز (ذره خواری ) میکروب ها را می بلعند و متلاشی می کنند.

۳۵)    فاگوسیتوز فرآیندی است که در آن ذرات خارجی و میکروب ها توسط غشای سلول احاطه و به صورت یک وزیکول وارد سلول می شوند ، سپس در آنجا به کمک آنزیم های لیزوزومی هضم می شوند.

۳۶)      انواعی از پروتئین ها در دفاع غیر اختصاصی شرکت دارند که برخی از آنها پروتئین های مکملنامیده می شوند.

۳۷)   نام مکمل به خاطر این است که کار بعضی از اجزای دستگاه ایمنی را تکمیل می کنند.

۳۸)      پروتئین های مکمل در خون هستند و توسط ماکروفاژها و سلول های پوششی روده و کبدساخته می شوند.

۳۹)    پروتئین های مکمل در برخورد با میکروب ها فعال می شوند و با کمک یکدیگر ساختارهایی حلقه مانند ایجاد می کنند ، این ساختارها منافذی در غشای میکروب ها ایجاد می کند در نتیجه باعثنشت مواد درون سلول ها به خارج از سلول و سرانجام مرگ سلول مهاجم می شوند.

۴۰)      پروتئین دیگر اینترفرون است که توسط سلول های آلوده به ویروس تولید می شود.

۴۱)      اینترفرون تولیدی از تکثیر ویروس ها در سلول های دیگر جلوگیری می کند و موجب مقاومت سلول های سالم در برابر ویروس می شود.

۴۲)      سلول های آلوده به ویروس که اینترفرون تولید می کنند خود از بین می روند.

۴۳)      اینترفرونی که در پاسخ به یک نوع ویروس تولید می شود سبب مقاومت کوتاه مدت در برابربسیاری از ویروس های دیگر نیز می شود.

دفاع اختصاصی

۴۴)      میکروب هایی که از تأثیر دفاع اختصاصی در امان مانده‌اند ، سرانجام با دفاع اختصاصی روبرو می شوند.

۴۵)      در دفاع اختصاصی گروهی از گلبول های سفید به نام لنفوسیت ها دخالت دارند .

۴۶)      لنفوسیت ها به طور اختصاصی عمل می کنند ، یعنی اینکه یک نوع میکروب خاص را از سایر میکروب ها شناسایی و با آن مبارزه می کنند.

۴۷)      لنفوسیت ها از سلول هایی به نام سلول های بنیادی در مغز قرمز استخوان ها منشأ می گیرند.

۴۸)      لنفوسیت ها در ابتدا نابالغ هستند و بعد از تکامل یافتن توانایی شناسایی و مقابله با عوامل بیماریزا را پیدا می کنند.

۴۹)      عده‌ای از لنفوسیت ها در مغز قرمز استخوان تکامل می یابند و سلول های تخصص یافته‌ای به ناملنفوست های B را به وجود می آورند.

۵۰)    عده‌ای دیگر از لنفوسیت های نابالغ از طریق خون به غده‌ای در پشت جناغ سینه (در جلو نای) به نام تیموس منتقل شده و در آنجا بالغ می شوند و سلولهای تخصص یافته ای به نام لنفوسیت های T را به وجود می آورند.

۵۱)      در طی تکامل لنفوسیت ها

۱- توانایی شناسایی مولکول ها و سلول های خودی را از مولکول ها و سلول های غیر خودی کسب می کنند.                                ۲- در عین حال آمادگی لازم را برای شناسایی و مقابله با نوع خاصی از میکروب ها ی بیماریزا و سایر عوامل بیگانه  به دست می‌آورند.

۵۲)    تعدادی از لنفوسیت های بالغ بین خون و لنف گردش می کنند و عده‌ای دیگر به گره‌های لنفی ، طحال ، لوزه ها و آپاندیس منتقل شده و در این اندام مستقر می شوند.

۵۳)      در این اندام (گره‌های لنفی ، طحال ، لوزه ها و آپاندیس ) ماکروفاژهای موجود نیز به نابودی عوامل بیگانه کمک می کنند.

۵۴)      هر ماده‌ای که سبب بروز پاسخ ایمنی شود آنتی ژن نام دارد.

۵۵)      اغلب آنتی ژنها ، مولکول های پروتئینی یا پلی ساکاریدی هستند که در سطح عوامل بیگانه قرار دارند.

۵۶)      مولکول های سطح سلول های سرطانی ، سم باکتری ها و دانه های گرده نیز انواعی از آنتی ژن ها هستند.

۵۷)      در سطح هر لنفوسیت ، پروتئین هایی به نام گیرنده های آنتی ژنی وجود دارد.

۵۸)      گیرنده های آنتی ژنی شکل خاصی دارند و به آنتی ژنهای خاص که از نظر شکل مکمل آنها هستند متصل می شوند.

۵۹)      به دلیل اینکه هر لنفوسیت نوع خاصی از گیرنده‌های آنتی ژنی را دارد ، آنتی ژن خاصی را شناسایی و با آن مبارزه می کند .(دفاع اختصاصی)

۶۰)      دفاع اختصاصی خود شامل ۱- ایمنی همورال و ۲- ایمنی سلولی است.

ایمنی همورال

۶۱)      در ایمنی همورال لنفوسیت های B نقش اصلی را دارند و در این نوع ایمنی پادتن تولید می شود.

۶۲)    هنگامی که انفوسیت B برای نخستین بار با آنتی ژن مکمل گیرنده خود متصل می شود ، رشد می کند ، تقسیم می شود و پس از تغییراتی تعدادی سلول به نام پلاسموسیت و سلول B خاطره‌ به وجود می آورد.

۶۳)      پلاسموسیت ها پروتئین هایی به نام پادتن تولید و ترشح می کنند.

۶۴)      پادتن در خون محلول است و به همین دلیل دفاع اختصاصی را که به کمک پادتن صورت می گیرد ایمنی همورال گویند ( همورال = مایعات بدن)

۶۵)      پادتن ها نیز مانند گیرنده‌های آنتی ژن اختصاصی عمل می کنند ؛ یعنی هر نوع پادتن به آنتی ژن خاصی که مکمل آن است متصل می شود.

۶۶)      پادتن به روش های مختلف آنتی ژن را غیر فعال می کند.

۶۷)      پادتن ها در ساده ترین روش به آنتی ژن های سطح میکروب ها می چسبند و مانع از اتصال و تأثیر میکروب ها بر سلول های میزبان می شوند.

۶۸)      اتصال پادتن به آنتی ژن موجب می شود ماکروفاژها راحت تر آنتی ژن را ببلعند .

۶۹)    سلول های خاطره در حالت آماده باش هستند و در صورت برخورد مجدد با همان آنتی ژن (پاسخ ایمنی ثانویه) با سرعت تقسیم می شوند و تعداد بیشتری پلاسموسیت و تعداد کمی سلول خاطره تولید می کنند.

۷۰)      در دومین برخورد (پاسخ ثانویه) پادتن بیشتری در برابر آنتی ژن تولید می شود .

۷۱)      در دومین برخورد (پاسخ ثانویه) آنتی ژن سریعتر از نخستین برخورد شناسایی می شود و باشدت بیشتری با آن مبارزه می شود.

ایمنی سلولی

۷۲)      در ایمنی سلولی لنفوسیت های T فعالیت دارند .

۷۳)    لنفوسیت های Tپس از اتصال به آنتی ژن خاص خود ، تکثیر پیدا می کنند و انواعی از سلول های T از جمله تعدادی سلول T کشنده و سلول T خاطره تولید می کنند.

۷۴)      سلول های T کشنده به طور مستقیم به سلول های آلوده به ویروس و سلول های سرطانیحمله می کنند.

۷۵)      در این حمله لنفوسیت های T با تولید پروتئین خاصی به نام پرفورین منافذی در این سلول ها ایجاد و باعث مرگ آنها می شوند.

۷۶)      به دلیل حمله‌ی مستقیم سلول های T به سلول های بیماری زا ، این نوع ایمنی ، به ایمنی سلولی معروف است.

بیماری واگیر

۷۷)      میکروب های بیماری زا از راه های مختلف ( هوا- آب – غذا – حشرات – تماس ) منتشر می شوند.

۷۸)      بیماری که بتواند از شخصی به شخص دیگر سرایت کند ، بیماری واگیر دار نام دارد.

۷۹)      فردی که به یک بیماری واگیر دار مبتلا می شود ، معمولا پس از بهبود نسبت به ابتلای مجدد به این بیماری ایمن می شود.

۸۰)      دلیلی این نوع ایمنی وجود تعدادی سلول خاطره است که در بیماری اول تولید شده اند.

۸۱)      ایمنی که پس از ابتلا به بیماری واگیر و بهبودی پس از ان به وجود می آید ، ایمنی فعال نام دارد.

۸۲)      نام ایمنی فعال به این جهت است که در طی آن دستگاه ایمنی خود فرد نقش فعالی در مبارزه با عامل بیماری زا دارد.

۸۳)      واکسن میکروب ضعیف شده یا کشته شده و یا سم خنثی شده میکروب است که باعث ایجادایمنی فعال می شود.

۸۴)    هنگامی که در فردی پیوند عضو صورت می گیرد ، ممکن است دستگاه ایمنی بدن فرد گیرنده ، سلول های عضو پیوند شده را به عنوان یک عامل بیگانه شناسایی کرده و به آن حمله کند.

دستگاه ایمنی و پیوند اعضا

۸۵)      دستگاه ایمنی ما می تواند حتی سلول های بدن ما را از سلول های بدن سایر افراد تشخیص دهد.

۸۶)      برای جلوگیری از رد عضو پیوندی :

a.       باید از فردی عضو دریافت شود که پروتئین های سطحی سلول های وی شباهت بیشتری به پروتئین های سطحی سلولهای فرد گیرنده داشته باشد.

b.        به فرد گیرنده‌ی عضو داروهایی می دهند که فعالیت دستگاه ایمنی آنها را تا حدی کاهش دهند.

دستگاه ایمنی و سلول های سرطانی

۸۷)    در سطح سلول های سرطانی مولکول های خاصی به نام آنتی ژن های سرطانی وجود دارد، بنابراین دستگاه ایمنی به سلول های سرطانی حمله می‌کند و به طور معمول آنها را از بین می برد.

۸۸)      واضح است که آنتی ژن های سرطانی بر روی سلول های عادی وجود ندارند.

۸۹)      در مبارزه با سلول های سرطانی لنفوسیت های T ، به ویژه سلول های T کشنده وماکروفاژها نقش اصلی را به عهده دارند .

۹۰)      در مبارزه با سلول های سرطانی پادتن از اهمیت کمتری برخوردار است.

خود ایمنی

۹۱)      در برخی از افراد دستگاه ایمنی مولکول های خودی را بیگانه تلقی می کند و همین امر موجب بروز بیماری به نام خود ایمنی می‌شود.

۹۲)      در خود ایمنی ، دستگاه ایمنی مولکول ها و یا سلول های خودی را نیز مورد حمله قرار می دهد و در برابر آنها پاسخ ایمنی ایجاد می‌کند .

۹۳)      خود ایمنی ممکن است در اثر تولید نابه جا و نامتناسب پادتن هایی باشد که علیه مولکول های سطحی سلول های بدن به وجود می‌آیند.

۹۴)    در بیماری مالتیپل اسکلروزیس (MS) دستگاه ایمنی ، پوشش اطراف سلول های عصبی مغز و نخاع را مورد تهاجم قرار می دهد و به تدریج آنها را از بین می برد.

۹۵)    در MS فعالیت سلول های عصبی اختلال پیدا می کند و بر اساس محل و شدت تخریب علائم مختلفی مثل ضعف ، خستگی زودرس ، اختلال در تکلم ، اختلال در بینایی و عدم هماهنگی حرکات بدن ممکن است در بیمار مشاهده شود.

۹۶)      در برخی بیماران ممکن است پس از یک بار حمله‌ی MS ، پوشش سلول های عصبی ترمیم شده و علائم بیماری از بین بروند.

آلرژی

۹۷)      آلرژی یا حساسیت ، نوع دیگری از اختلال در دستگاه ایمنی است.

۹۸)      پاسخ بیش از حد دستگاه ایمنی در برابر برخی آنتی ژن ها آلرژی نام دارد .

۹۹)      آنتی ژنی که موجب ایجاد آلرژی می شود به آلرژن یا ماده‌ی حساسیت زا معروف است.

۱۰۰)  گرد و غبار ، دانه های گرده ، مواد موجود در برخی از غذاها و دارو ها ، ممکن است برای بعضی از افراد ،‌ آلرژن باشند.

۱۰۱)  در اولین برخورد فرد حساس با آلرژن ، بدن او نوع خاصی از پادتن تولید می کند ، این پادتن در سطحماستوسیت های بافتی قرار می گیرد.

۱۰۲)  اگر فرد بعد از مدتی دوباره در معرض همان آلرژن قرار بگیرد ، ماده ی آلرژن به پادتن سطح ماستوسیت ها متصل می شوددر نتیجه این سلول ها موادی مثل هیستامین تولید می کنند وهیستامین باعث بروز علائم آلرژی می شود.

۱۰۳)  ماستوسیت ها شبیه بازوفیل های خون هستند ولی در بافت ها وجود دارند.

۱۰۴)  علائم آلرژی ممکن است تورم ، قرمزی ، خارش چشم ها ، گرفتگی و آبریزش بینی و تنگی نفس باشد .

۱۰۵)  افراد مبتلا به آلرژی برای مقابله با اثرات شدید هیستامین از داروهای ضد هیستامین ( آنتی هیستامین ) استفاده می کنند.

ایدز  نقص ایمنی اکتسابی

۱۰۶)  گاهی ممکن است در یک تا تعدادی از اجزاء دستگاه ایمنی نقصی بروز کند.

۱۰۷)  نقص ایمنی ممکن است مادرزادی باشد یا در اثر عوامل محیطی به وجود آید ( اکتسابی )

۱۰۸)  ایدز AIDS مثال بارز نقص ایمنی اکتسابی است .

۱۰۹)  ایدز در اثر ویروسی به نام HIV  به وجود می آید .

۱۱۰)  این ویروس ها گروه خاصی از لنفوسیت های T را که در دفاع نقش دارند مورد تهاجم قرار می دهند ، در آنها تکثیر می شوند . آنها را از بین می‌برند.

۱۱۱)  در بیماری ایدز به مرور قدرت دفاعی بدن کم می شود ، به ترتیبی که افراد مبتلا توانایی مقابله با خفیف ترین عفونت ها را ندارند و سرانجام در اثر ابتلا به انواعی از بیماری های باکتریایی ، قارچی ، ویروسی ویا سرطان می میرند.

۱۱۲)  از زمان آلوده شدن بدن به ویروس ایدز تا بروز علائم بیماری ممکن است ۶ ماه تا ۱۰ سال یا بیشتر طول بکشد.

۱۱۳)  در این مدت اگر چه فرد به ظاهر سالم است اما ناقل بیماری است و می تواند بیماری را به افراد دیگر انتقال دهد.

۱۱۴)  ویروس ایدز از سه راه به بدن منتقل می شود:

۱۱۵)  تزریق خون یا فرآورده های خونی آلوده به ویروس                                                                                                                                            ۲- مادر آلوده ممکن است در دوران بارداری ، زایمان  و یا شیردهی ویروس را به فرزند متقل کند.                                                 ۳- از راه تماس جنسی

۱۱۶)  ایدز از راه هوا ، غذا ، آب ، نیش حشرات ، دست دادن ، صحبت کردن ، روبوسی ،‌بزاق ، اشک و ادرارمنتقل نمی شود.

ایمنی در بدن سایر جانداران

۱۱۷)  دفاع اختصاصی اساساً در مهره داران وجود دارد.

۱۱۸)  بی مهرگان از راه دفاع غیر اختصاصی با عوامل بیماری زا مبارزه می کنند.

۱۱۹)   مثال ها : ۱-  مایع مخاطی روی بدن بسیاری از کرم های حلقوی و نرم تنان.                                                                                       ۲- سلول هایی مشابه فاگوسیت ها در اسفنج ها و بندپایان و نیز های لیزوزویمی و لیزوزومی.

                         ۳- اسفنج ها و ستاره های دریایی حتی می توانند پیوند بافت بیگانه را پس بزنند.                                                 ۴- در گیاهان ترکیبات خاصی ساخته می شوند که نقش دفاعی دارند.                                                                                 ۵- انواعی از پروتئین ها و پپتید های کوچک غنی از گوگرد در گیاهان شناخته شده که فعالیت ضد    میکروبی دارند.

                       ۶- نوعی از این پپتید های غنی از گوگرد در یونجه فعالیت ضد قارچی دارد.

برای خرید محصول فوق ، روی دکمه خرید زیر کلیک کنید .

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *