همدان

هَمِدان[HAMEDAN] یکی از شهرهای غربی و کوهستانی ایران می‌باشد که در استان همدان و در دامنه رشته کوه الوند واقع شده‌است. همدان یکی از شهرهای تاریخی-فرهنگی و توریستی ایران به شمار می‌رود. این شهر در سیصد و شصت کیلومتری جنوب غربی تهران، در ارتفاع ۱۸۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد. جمعیت این شهر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ مرکز آمار ایران برابر با ۴۷۹,۴۴۰ نفر بوده‌است. شهر همدان مرکز شهرستان همدان و نیز مرکز استان همدان است.

محوطه بزرگ میدان مرکزی شهر همدان در زمان سلطنت رضاشاه پهلوی توسط مهندسان آلمانی طراحی شده و به نقشه شعاعی معروف است که ۶ بلوار اصلی بطور موازی به میدان اصلی شهر وصل شده و بزرگراه‌ها بصورت رینگهای اول و دوم، آنها را منقطع کرده که درجهان در نوع خود کم نظیر است و در ابتدای هر بلوار اصلی دو گنبد نقره‌ای رنگ جمعاً به تعداد ۱۲ گنبد به یادگار ۱۲ امام مذهب شیعه و با نام ایشان تعبیه شده‌است.

جایگاه تاریخی همدان:
همدان، اولین پایتخت نخستین شاهنشاهی در ایران در ۲۷۰۰ تا ۲۵۵۰ سال پیش بوده‌است. این شهر را نخستین شاه ماد بنیان نهاد و آن را در زبان ایرانیان دوران مادها هگمتانه به معنی «جای گرد آمدگان» نامیدند. همدان پایتخت تابستانی شاهان هخامنشی و اشکانی نیز بوده‌است. نام هگمتانه به مرور زمان در دوران ساسانیان به اَهمتان/ اَهمدان و سپس به همدان دگرگون شده‌است.

آثار مکشوفه از محوطه باستانی هگمتانه و نیز کتیبه‌های گنج نامه آثاری از آن زمان می‌باشند. آثار تاریخی، فرهنگی متعدد موجود در همدان، موجب شد تا در جلسه مورخ ۱۳۷۰/۲/۲ شورای عالی شهرسازی و معماری کشور، همدان به عنوان یکی از شش شهر تاریخی، فرهنگی کشور شناخته شود، همچنین در سال ۱۳۸۵ مجلس شورای اسلامی در مصوبه‌ای همدان را پایتخت تاریخ و تمدن ایران اعلام کرد.

همچنین کاوش‌های باستان‌شناسی انجام شده در تپه گیان نهاوند و وجود تپه باستانی باباکمال و مهاجرت حَیَقّوق پیامبر به تویسرکان، (حدود ۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح) نیز حاکی از قدمت این دو شهر می‌باشد. شیر سنگی همدان را اکثر باستانشناسان و مورخین غیر ایرانی یادگار دوران مادها می‌دانند و باستانشناسان داخلی به تازگی آنرا به دوران اشکانی منسوب می‌کنند.

مهاجرت‌های اقوام آریایی‌نژاد ماد از حدود ۳۵۰۰ سال پیش به منطقه غرب ایران و محدوده فعلی استان همدان به تدریج منجر به شکل گیری نخستین حکومت فراگیر به مرکزیت هگمتانه (همدان) در فلات قاره ایران گشت و این حکومت در ۶۵۰ پیش از میلاد در اوج اقتدار خود ضمن چیرگی بر بزرگ‌ترین قدرت سیاسی و نظامی آن روزگار یعنی دولت آشور قلمرو خود ار از شرق به آسیای میانه و در غرب به آسیای کوچک گسترش داد. بر اساس نوشته‌های هرودوت مورخ یونانی بدستور دیااکو نخستین پادشاه ماد در هگمتانه (همدان) پایتخت آنان استحکامات عظیمی شامل ۷ دژ تو در تو و کاخ‌های شاهی برپا شد.

بیشتر پژوهندگان علوم تاریخ و باستان‌شناسی بر این باورند که تپه و بناهای امروزی هگمتانه در دل شهر همدان، برجای مانده بقایای همین تأسیسات می‌باشند. این تپه طی چندین سال اخیر مورد کاوشهای باستانشناسی قرارگرفته و بناهای بدست آمده و کارگاههای کاوش در معرض دید مردم قرار دارد.

همچنین انجام حفاریهای باستان‌شناسی در تپه‌های گودین نزدیک کنگاور در استان کرمانشاه و نوشیجان در ملایر گوشه‌هایی از فرهنگ و تمدن اقوام ماد را در این زمان بر ما آشکار ساخته که از جمله آنها می‌توان به نخستین اشکال خط ونگارش و سکه‌های اولیه و مظاهر فرهنگ دینی و معماری ایرانی اشاره نمود.

از دوره هخامنشیان علاوه بر سنگ نوشته‌های میخی گنجنامه همدان تعداد قابل توجهی اشیاء زرین و سیمین و نیز بقایای کاخهای سنگی بیادگار مانده‌است که علاقمندان می‌توانند از آنها در موزه ملی کشور و موزه تپه هگمتانه بازدید کنند از دوره‌های سلوکی واشکانی در همدان گورستان پارتی و در نهاوند معبدآناهیتا برجای است.

شهر همدان در دوره ساسانی یکی از ضرابخانه‌های این حکومت بوده وسکه‌های متعددی از این دوره در دست می‌باشد. شهر نهاوند نیز در این زمان دارای اهمیت ویژه‌ای بود و دژ مستحکمی در آن قرارداشت و یکی از مراکز ایالات اسپهبد نشین هفتگانه این دوره بود.

اعراب در یورش به ایران فتح نهاوند را فتح الفتوح نامیدند و گشودن همدان را به سال ۶۴۵ میلادی پس از فتح نهاوند بزرگ‌ترین پیروزی خود بر ساسانیان شمرده‌اند. از آثار این دوره می‌توان به غار قلعه جوق در فامنین و بقایای قلعه‌ای در همان محل اشاره کرد.

ازاین دوره پس از اسلام نیز در نقاط مختلف استان یادمانهای متعددی برجای مانده که اهم آنها عبارت‌اند از: بنای بسیار زیبا و ارزشمند گنبد علویان از دوره سلجوقی – برج قربان – بقعه استر ومردخای – بقعه خضر از قرون ۷تا۹ هجری در همدان امامزده ازناو از دوره سلجوقی در فامنین – امامزاده هود واظهر در رزن و بقعه حبقوق نبی در تویسرکان از قرن هشتم –امامزاده یحیی – امامزاده حسین و امامزاده اسماعیل د ر همدان و نیز کاروانسرای فرسفج و مدرسه علوم دینی شیخ علیخان زنگنه در تویسرکان – آب انبار وسنگ نبشته‌ای معروف به کتیبه آقاجان بلاغی مربوط به بنای یک سد در اسدآباد – یخچال می‌رفتاح در ملایر وحمام حاج آقا تراب در نهاوند ونیز تعدادی پل شامل پل شکسته (خسروآباد)در اسدآباد- پل کوریجان و آبشینه در همدان پل جهان آباد در فامنین – پل فرسفج ومجموعه بازار در تویسرکان و پل زرامین در نهاوند جملگی از دوره صفوی و بازار, مسجد جامع و میدان امام همدان و بازار ملایر از ابنیه مهم بعداز دوره صفوی.

آب و هوا:
آب و هوای همدان سرد است و در فصل زمستان زمین پوشیده از برف می‌شود.تابستان همدان معتدل و زمستان طولانی و سرد و برفی است.همچنین کمترین دمای ثبت شده در شهر همدان ۴۳- درجه‌است که در زمستان سال ۱۳۴۲ ثبت گردیده و از این حیث در ایران رکورد دار است.

شخصیت‌های معروف :
از شاعران، ادیبان و عالمان مشهور استان همدان می‌توان به بزرگانی چون میرزاده عشقی، طاهر همدانی(باباطاهر)، مفتون همدانی و عین القظات اشاره کرد. از هنر مندان معاصر به پرویز پرستویی، هانیه توسلی و مصطفی رحماندوست می‌توان اشاره کرد.

آثار تاریخی، جاهای توریستی و مراکز فرهنگی هنری:
آثار تاریخی:
-آرامگاه بوعلی سینا دانشمند و طبیب نامی ایرانی
-آرامگاه باباطاهر
-گنبدو آرامگاه علویان
-آرامگاه استرومردخای
-برج قربان
-تپه باستانی هگمتانه
-کتیبه‌های گنجنامه
-مجسمه شیر سنگی
-بازار کهن همدان
-مسجدجامع همدان
-کلیسای پروتستان
-کلیسای رافاییل
-میدان امام خمینی (ره)
-قلعه دختر(قیزقلعه سی)
-تپه مصلی
-بقعه خضر
-آرامگاه عارف قزوینی
-سرای قلمدانی
-حمام تاریخی قلعه

مراکز گردشگری، چشم‌اندازهای طبیعی:
تپه عباس آباد، آبشار گنجنامه، پیست اسکی تاریک دره، باغهای مصفای دامنه الوند به ویژه درهای عباس آباد و سد اکباتان، پارک مردم و بوستان ارم از نقاط گردشگری و طبیعی همدان هستند.

مکان و آثار باستانی مذهبی:
امامزاده عبدالله، امامزاده یحیی، امامزاده حسین، امامزاده اسماعیل(امامزاده کوه)، امامزاده هادی ابن علی، امامزاده اسماعیل، امامزاده اهل بن علی.مقبره باستانی امامزاده اظهر، مقبره باستانی امامزاده هود.

موزه‌ها و مراکز فرهنگی هنری:
-موزه تاریخ طبیعی همدان
-موزه هگمتانه
-موزه آرامگاه بوعلی

راه‌های همدان:
-راه اصلی تهران – همدان به درازای ۳۴۱ کیلومتر که از قزوین میگذرد و ۲۰۰ کیلومتر آن آزادراه و بزرگراه است.
-بزرگراه تهران- همدان که از ساوه میگذرد.
-بزرگراه تهران – کرمانشاه-خسروی که همدان در کیلومتر ۳۷۵ این مسیر از سوی تهران قرار دارد.
-راه اصلی تهران – سنندج که همدان در ۳۴۳ کیلومتری این مسیر قرار دارد.
-راه اصلی تهران – کرمانشاه – ایلام که همدان در همین مسیر قرار گرفته‌است
-راه اصلی سنندج – همدان به طول ۱۸۲ کیلومتر
-راه اصلی تبریز-زنجان – همدان- اهواز به طول ۲۷۵ کیلومتر
-بزرگراه همدان -ملایر به طول ۷۵ کیلومتر

سوغات همدان:
سفال و سرامیک، چرم و کالای چرمی، فرش، گلیم و جاجیم، انگشت پیچ، سیر تند، شیر شیره، قیسی، مویز، شیره انگور، کماج، حلوا زرده، گردو، مربای پوست پسته.دارتول، باسلق، شیرمال، معجون، مربای گل رز، نان قندی، کاک،

صنایع دستی:
صنایع دستی به ویژه از نظر صنایع چرمسازی , قالیبافی و گلیم بافی و به ویژه با توجه به وجود شهر لالجین به عنوان قطب سفال سازی و سرامیک کشور محسوب می‌شود.
از دیگر صنایع دستی که در همدان فعال است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
منبت کاری روی چوب
معرق کاری روی چوب
مسگری و قلم زنی روی مس
طلا سازی، ملیله نقره، طلا کوبی و نقره کوبی

دانشگاه‌ها:
دانشگاه بوعلی سینا
دانشگاه صنعتی همدان
دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان همدان
دانشگاه آزاد اسلامی همدان
دانشگاه تربیت معلم باهنر
دانشگاه تربیت معلم ابن سینا
دانشگاه پیام نور همدان
دانشگاه جامع علمی کاربردی همدان
دانشکده فنی مفتح همدان
دانشکده فنی جباریان همدان
دانشگاه توسعه و عمران

شهرهای خواهرخوانده:
-شهرهای خواهر همدان: کولاب, تاجیکستان (۲۰۰۴)-پیوند اصلی این دو شهر به علت مقبره میر سید علی همدانی عارف و صوفی زاده شده در همدان می‌باشد که در کولاب دفن گردیده‌است.

تیم‌های ورزشی:
تیم بسکتبال پگاه همدان
تیم فوتبال پاس همدان
تیم کشتی صنایع و معادن همدان
تیم والیبال شهرداری همدان
تیم فوتبال شهرداری همدان

گویش و زبان:
گویش مردم شهر همدان، فارسی پهلوی با لهجه همدانی است. اما در این استان مردم با گویشهای ترکی، کردی و لری نیز وجود دارد. مردم شهر ملایر با لهجه لری-فارسی، شهر بهار به زبان ترکی و فارسی، رزن ترکی- فارسی و شهر اسدآباد به فارسی-کردی گویش می‌نمایند.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *