آدنو ویروس‌ها اولین بار در سال ۱۹۵۳ از کشت سلولی آدنوئید انسان جدا ستزی شده‌اند. از آن به بعد حدود ۱۰۰ سروتیپ از آنها شناخته شد که ۴۷ سروتیپ آن موجب بیماری در انسان می‌شود. همه سروتیپ های انسانی ، در یک جنس در خانواده آدنوویروئیده قرار گرفته‌اند. آدنو ویروس ها به زیر گروهای متنوع تقسیم بندی می شوند که اعضاء هر زیر گروه شباهت زیادی نسبت به هم دارند. اختلالات شایع ناشی از آدنو ویروس ها عبارت‌اند از:
ü عفونت مجرای تنفسی
ü التهاب ملتحمه چشم (چشم صورتی)
ü التهاب هموراژیک مثاته و گاستروانتریت
برخی از آدنو ویروس‌ها در حیوانات انکوژیسته داشته و به این دلیل بسیار مورد توجه و مطالعه بیولوژیست ها قرار گرفته‌اند. از جمله دستاوردهای این مطالعات کشف اینترون‌ها و mRNA splicing یوکاریوت هاست. از آدنو ویروس برای ارائه DNA در درمان جایگزینی ژن (مانند cystic fibrosis ) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ساختار : ژنوم آدنو ویروس‌ها، DNA دو رشته‌ای بوده که در حدود ۳۶۰۰۰ جفت باز دارد و به قدری بزرگ است که می‌تواند ۳۰ تا ۴۰ ژن را کد کنند. ژنوم آدنو ویروس داری ۵۵ کیلو دالتون (وزن مولکولی) پروتئین دارد. ویروین این ویروس بیست وجهی و فاقد انولپ (پوشش) است که قطر آن ۷۰ تا ۹۰ نانومتر می باشد. کپسید ادنو ویروس از ۲۴۰ کاپسومر تشکیل شده است که شامل پنتون‌ها و هگزون‌ها می‌باشد. ۱۲ پنتون که در هر یک از راس ها قرار دارند دارای یک پایه پنتون و یک فیبر هستند. این فیبر، حاوی پروتئین‌های اتصالی ویروسی بوده که به عنوان هما گلوتینین عمل می‌کنند. پایه پنتون و فیبر، برای سلول سمی هستند و حاوی آنتی‌ژن تیپ می‌باشند.
مجموعه بخش مرکزی در کپسید شامل DNA ویروس و حداقل دو پرئتئین اصلی می‌باشد. حداقال۱۱ پلی‌پپتید در ویریون آدنو ویروس‌ها وجود دارد که ۹ تا از آنها اعمال ساختاری مشخصی انجتم می‌دهند.
بیماری‌زایی وایمنی : آدنو ویروس‌ها قادرند عفونت لاکتیک (در اپی‌تلیال) ، مخفی (در لمفوئید و آدنوئید) تولید کنند. پروتئین های موحود در فیبر سلول هدف را تعیین می‌کنند. سمیت پروتئین های پایه پنتون می‌تواند م.جب ممانعت از انتقال mRNA سلول و سنتز پروتئین، گرد شدن سلول و اسیب به بافت شوند.
صفت بارز ناشی از عفونت ناشی آدنو ویروس‌ها، انکلوزیون مرکزی و فشرده درون هسته ای در سلول اپی تلیال آلوده می‌باشد که شامل DNA و ویروس و پروتئین می‌یاشد. این انکوزیون ها ممکن است شبیه انکوزیون‌ها سیتومگالو ویروس‌ها باشند. اما آدنو ویروس‌ها موجب بزگ شدن سلول نمی‌شوند. تجمع سلول‌های تک هسته‌ای و نکروز سلول‌های اپی‌تلیال در مکان عفونت مشاهده می‌شود.
ویرومی پس از تکثیر موضعی ویروس رخ داده و منجر به انتشار ثانویه ویروس در اعضا درونی بدن می گردد. این حالت بیشتر در مبتلا به بیماران نارسایی ایمنی رخ می دهد. این ویروس گرایش به مخفی و پایدار شدن در بافت لمفوئیدی و دیگر بافت‌ها مانند آدنوئید‌ها، لوزه‌ها و پلاکت‌های پی‌یر را داشته و می‌تواند در بیماران مبتلا به اختلال ایمنی یا بیمارانی که با عوامل دیگر آلوده شده‌اند دوباره فعال شود. اگرچه برخی از آدنو ویروس‌ها خاص در جوندگان خاصیت انکوژنی دارند ، اما نرانسفورماسیون سلول‌های انسانی در اثر آدنو ویروس‌ها گزارش نشده است.
آنتی بادی برای بهبود عفونت های لاکتیک حاصل از آدنو ویروس‌ها موثر است. ایمنی سلولی برای محدود کردن رشد سلولی ویروس بسیار مهم است اما باید بدانیم که بیشتر بیماران مبتلا به اختلال ایمنی بیماری‌های ناشی از آدنو ویروس را تحمل می‌کنند. آدنو ویروس‌ها مکانیسم های مختلفی برای فرار از سیستم ایمنی میزبان دارند تا در میزبان باقی بمانندو انها RNA های کوجک همراه ویروس را کد می‌کنند و این RNAها از فعال سازی پروتئین کیناز R توسط اینترون که سنتز پروتئین ویروسی را مهار می‌کند، جلوگیری به عمل می‌آورند. پروتئین های ویروسی E1 و E1A موجب توقف آپپتوز حاصل از پاسخ سلولی در برابر ویروس یا سلول T یا فعالیت‌های سایتوکاین می‌شوند. برخی از نژاد‌های آدنو ویروس‌ها می‌توانند از فعالیت سیتوتوکسیک سلول TCD+ با ممانعت از بیان مناسب مولکول‌های MHCi جلوگیری کنند و از این طریق مانع عرضه آنتی ژن شوند.
اپیدمیولوژی : ویروس های آدنو ویروس در برابر خشکی ، پاک کننده‌ها، ترشحات مجرای گوارشی و حتی در مجاورت با مقادیر اندک کلر از خود مقاومت نشان می‌دهند. بنابراین این ویرویون‌ها می‌توانند از راه مدفوعی-دهانی ، انگشتان ،اشیاء و در استخر های شنا یا کلر کم انتشار می‌یابند. آدنو ویروس‌های انسانی عمدتا از راه مجرای تنفسی یا تماس مدفوعی-دهانی در جمعیت انسانی منتشر می‌شوند و ناقل حیوانی مشخص ندارند. تعامل‌های نزدیک انسان‌ها انتشلر این ویروس را افزایش می‌دهند. آدنو ویروس‌ها ممکن است به طور متناوب انتشار یابند و در طول زمان زیادی لز حلق و خصوصا مدفوع به اطراف پخش شوند. اکثر عفونت های ناشی از این ویروس بدون علائم بوده و این ویژگی انتشار ویروس در بین افراد جامعه را آسان می‌کند. آدنو ویروس‌های ۱ تا ۷ شایع‌ترین این ویروس‌ها هستند. ۵ تا ۱۰ درصد از عفونت های مجاری تنفسی کودکان را آدنو ویروس‌های تیپ ۱ و ۲ و ۵ و ۶ ایجاد می‌کنند و کودکان آلوده ویروس را ماه‌ها پس از عفونت انتشار می‌دهند. تیپ های ۴ و ۷ به ویژه در بین سربازان به دلیل نزدیکی و زندگی سختشان انتشار بیشتری نسبت به دیگر تیپ‌ها دارند.
سندرم بالینی : آدنوویروس‌ها در ابتدا کودکان را مبتلا می‌سازند و کمتر بزرگسالان را درگیر می‌نمایند. در بین افرادی که دارای نقص ایمنی هستند خطر آلودگی مجدد به آدنوویروس ها بیش از سایرین است.
التهاب حاد و تب‌دار و تب حلقی ماتحمه : آدنوویروس‌ها موجب گلو درد شده که با التهاب ملتحمه چشم (چشم صورتی) و تب همراه با گلو درد و التهاب همرا است. گلو درد معمولا در کودکان به ویژه کودکان زیر سه سال رخ می‌دهد و ممکن است مشابه عفونت‌های استرپتوککی باشد. بیماران آلوده علائم خفیف مانند گرفتگی بینی،سرفه،بی‌قراری،تب لرز،درد عضلانی و سر درد (علائم سرماخوردگی) نشان داده و دوره بیماری سه تا پنج روز طول می‌کشد.
بیماری حاد تنفس : این بیماری سندرمی است علائمی چون تب،سرفه، گلو درد، و آدنیت گردنی را به همراه دارد. معمولا سروتیپ‌های ۴ و۷ آدنوویروس‌ها موجب این بیماری می‌شوند.این بیماری در بین سربازان ارتش شایع تر است.
التهاب مجرای گوشی و بروز اسهال: آدنوویروس‌ها از مهمترین عوامل بروز التهاب حاد مجرای گوشی هستند سروتیپ‌های ۴۰ تا ۴۲ آدنوویروس‌ها به عنوان آدنوویروس‌ها روده‌ای (گروه f) دسته بندی شده‌اند و ظاهرا موجب اسهال در نوزادان می‌شوند. این آدنوویروس‌ها روده‌ای در سلول های کشت بافتی که دیگر آدنوویروس‌ها تکثیر می‌یابند،تکثیر نمی‌شوند و به ندرت موجب بیماری مجرای تنفسی می‌شوند.