روش کار: برای یادگیری بسیاری از لغات انگلیسی می توان از تداعی استفاده کرد، به این صورت که بین کلمه ای که می خواهیم یاد بگیریم و دانسته های قبلی خود در زمینه های مختلف علمی و اجتماعی رابطه ایجاد می کنیم. ما با شکستن کلمه سعی می کنیم قسمتی آشنا در آن کلمه پیدا کنیم که ما را به معنی آن برساند، گاهی برعکس چیزی به کلمه اضافه می کنیم تا کلمه ای آشنا به دست آید، گاهی مثالی جالب یا خنده دار برای کلمه پیدا می کنیم، گاهی تاریخچۀ به وجود آمدن کلمه به ما کمک می کند، گاهی از زبان مادری خود ، خواه فارسی باشد یا ترکی یا لری یا کردی یا عربی استفاده می کنیم، گاهی با کلمه بازی می کنیم ، گاهی به صدای کلمه، ریتم یا موسیقی آن توجه می کنیم، و گاهی الگوهای جذابی در بین کلمات پیدا می کنیم تا آن کلمه یا کلمات در ذهن ما بمانند. نتیجۀ کار شگفت انگیز است. لغاتی که ما به این شکل و با روش تداعی یاد می گیریم شاید دیگر هرگز از یادمان نروند!
چند مثال برای هر روش:
۱- شکستن کلمه : فکر می کنید معنی کلمۀ alpinism چیست؟ حالا در آن کلمه ای آشنا پیدا کنید و آن را بشکنید. کلمۀ آلپ alp برای شما آشنا نیست؟ ما می دانیم آلپ اسم یک رشته کوه است. این کلمه هم به کوه ربط دارد. این کلمه یعنی “کوهنوردی” و alpinist هم یعنی کوهنورد. فکر می کنید لغت luxury چه معنی دارد؟ کدام بخش این کلمه برای شما آشنا است؟ حتماً کلمۀ لوکس lux را شنیده اید. ما به چیزهای تجمل و گران که خیلی هم ضروری نیستند لوکس می گوئیم. جالب است که luxury هم یعنی “تجملات” ! حالا معنی کلمۀ conservation را شما حدس بزنید. کدام بخش برای شما آشنا است؟ ما برای چه مواد غذایی را کنسرو conserve می کنیم؟ برای محافظت و نگهداری از غذا. کلمۀ conservation هم یعنی محافظت و نگهداری و هم ریشۀ آن conservative یعنی محافظه کار.
۲- اضافه کردن به کلمه: فکر می کنید کلمه ham به چه معنا است؟ حالا چیزی به این کلمه اضاف کنید تا برای شما آشنا شود. hamburger که خورده اید؟ در دسته بندی غذا ها می توان این غذا را نوعی غذای گوشتی دانست. جالب است که ham هم یعنی ” گوشت” ! کلمۀ gentle یعنی چه؟ چیزی به آن اضافه کنید تا برایتان اشنا شود. gentleman چطور است؟ ما به کسی که رفتاری موقر و مؤدب دارد جنتلمن می گوئیم. لغت gentle هم یعنی موقرانه ، مؤدبانه ، آرام و مهربان! می دانید کلمۀ penal یعنی چه؟ چیزی به آن اضافه کنید. penalty برای شما آشنا نیست؟ penalty جریمۀ یک خطا در محوطۀ جریمه است و penal یعنی جزایی و کیفری. حالا بگوئید cool یعنی چه. cooler یعنی خنک کننده و کولر شما ر ا خنک می کند . پس cool هم یعنی خنک.
۳- مثالی جالب یا خنده دار: معنی کلمۀ ambulant را می دانید؟ شما را یاد آمبولانس ambulance نمی اندازد؟ ما می توانیم بگوئیم آمبولانس یک نوع درمانگاه سیّار است. حالا فکر می کنید معنی کلمۀ ambulant چیست؟ بله این کلمه یعنی در گردش و در حال حرکت ، یعنی سیّار. می دانید toss یعنی چه؟ منچ بازی کرده اید؟ طاس را چه کار می کنید؟ بله طاس را بالا می اندازید. حالا حدس بزنید toss یعنی چه. این کلمه یعنی “بالا انداختن” و toss the coin در انگلیسی همان شیر یا خط کردن خودمان است. حالا بگوئید cotton یعنی چه. شبیه کتان نیست؟ پارچۀ کتان از پنبه درست می شود. پس cotton یعنی پنبه. candy هم یعنی “قندی” یا “آب نبات” . حالا این دو کلمه با هم cotton candy یعنی چه؟ خوب ، آب نباتی که شکل پنبه است همان “پشمک” خودمان است. به عنوان مثالی دیگر ، می دانید لغت Christian شبیه اسم کدام عید یا جشن است؟ بله شبیه Christmas است. جشن Christmas مربوط به مسیحیان است. حالا حدس بزنید Christian یعنی چه. بله این لغت یعنی “مسیحی” و اگر آن را بشکنیم لغت Christ یعنی حضرت مسیح .
۴- تاریخچه یک کلمه: می دانستید کلمۀ Indian هم به معنی “هندی” است و هم به معنی “سرخپوست” ؟ حتماً در تاریخ خوانده اید که کریستف کلمب از طرف ملکۀ اسپانیا مأموریت داشت “هند” را کشف کند. او اشتباهی سر از بعضی جزایر آمریکا درآورد. وقتی سرخپوستان آمریکا به سوی آنها آمدند او که فکر می کرد هند را کشف کرده است داد زد:” Indians ! Indians! ” یعنی :”هندیها ، هندیها” . این اشتباه کریستف کلمب باعث شد نام Indian روی سرخپوستان آمریکا بماند! به عنوان مثالی دیگر آیا می دانید در کشورهای حوزۀ “بالکان” چه اتفاقی افتاد؟ بله بعضی از این کشورها تجزیه شدند. مثلاً کشورهای مقدونیه ، کوزوو ، بوسنی و هرزگوین ، صربستان ، و مونتنگرو از تجزیه یک کشور بزرگتر به وجود آمدند. از این رویداد لغت balkanizeرا در انگلیسی داریم که به معنی تجزیه کردن به کشورها یا ایالات کوچکتر است! می دانید lilliputian یعنی چه؟ شما را یاد چه می اندازد؟ بله “قصه سفرهای گالیور” و کارتون معروف آن را که به یاد دارید؟ مردم کوچولوی شهر لیلیپوت را هم به خاطر دارید؟ می دانید lilliputian یعنی چه؟ یعنی “کوچولو” مثل مردم لیلیپوت که کوچولو بودند. جالب اینکه متضاد این کلمه titanic به معنی “خیلی بزرگ” ما را به یاد کشتی تایتانیک می اندازد که در زمان خود بزرگترین کشتی جهان بود.
۵- زبان مادری: بسیاری از کلمات در هر دو زبان انگلیسی و مادری ما وجود دارند. اگر به این لغات دقت کنیم معنی آنها را متوجه خواهیم شد. این کلمات شامل کلمات ساده ای مثل television یا همان تلویزیون هست، شامل کلمات معمولی مثل company یا همان کمپانی ، و شامل کلمات دشواری مثل Ottoman که همان “عثمانی” یعنی اسم دولت سابق ترکیه است هم می شود. البته ارتباط زبانها دو طرفه است و مثلاً آیا می دانستید paradise از لغت فارسی “پردیس” به معنی بهشت وارد انگلیسی شده است؟ یا مثلاً در زبان لری “کلک” به معنی انگشت است و در انگلیسی هم click به معنی ضربه زدن با انگشت است، همانطور که در کامپیوتر با انگشت خود چپ کلیک یا راست کلیک می کنیم. یا در همین لری کلمه “مرتال” یا “مردال” به معنی مرده است و در انگلیسی هم لغت mortal به معنی مردنی است! یا در کردی کلمه “تماته” همان tomato یا گوجه فرنگی است.
۶- بازی با کلمه: لغت carcass شما را به یاد کرکس یا لاشخور نمی اندازد؟ می دانید که کرکس لاشه یا مردار می خورد. جالب است که لغت carcass هم به معنی لاشه یا جسد است! ( پرنده ای که کرکس نام دارد در انگلیسی vulture است). معنی کلمۀ surgery را می توانید حدس بزنید؟ در کدام حرفه سر را جرّ می دهند و می شکافند؟ بله surgery یعنی جراحی . clip علاوه بر اینکه به معنی کلیپ یا نماهنگ است به معنی گرفتن هم هست همانطور که کلیپس clips یا گیرۀ سر را برای نگهداشتن روسری یا موی دختر بچه ها استفاده می کنند. می دانید brilliance یعنی چه؟ شما را یاد برلیان نمی اندازد؟ چه چیز برلیان جالب است؟ مطمئناً درخشندگی و تابش آن. لغت brilliance هم به معنی درخشندگی و تابش است و همچنین داشتن نبوغ و درخشیدن در میان جمع! و به آدم خیلی باهوش brilliant می گویند.
۷- الگوهای جالب: بعضی کلمات در الگوهای جالبی قرار می گیرند که یادگیری آنها را لذّت بخش می کند و ماندگاری آنها را در ذهن بالا می برد. به عنوان نمونه دو الگو برای شما مثال می زنم:
الگوی اول: بعضی از کلماتی که اگر با حرف کوچک نوشته شوند یک معنی و اگر با حرف بزرگ نوشته شوند معنی دیگری پیدا می کنند.
لهستانی Polish ترکیه Turkey عثمانی Ottoman خدا God
جلا دادن polish بوقلمون turkey نوعی مبل ottoman بت – الهه god
الگوی دوم: بعضی از کلماتی که اگر s بگیرند جمع بسته نمی شوند بلکه معنی متفاو تی پیدا می کنند.
خوب good معنی – منظور داشتن mean کار work چوب wood
کالا goods وسیله means آثار هنری works جنگل woods
۸ صدا، ریتم، یا موسیقی: می دانستید کلمۀ chick به معنی “جوجه” از صدای جوجه گرفته شده است؟ البته ما در فارسی می گوئیم جوجه جیک جیک می کند و انگلیسی زبانها فکر می کنند جوجه چیک چیک می کند. یک بار خوب گوش کنید واقعاً سخت می توان گفت کدام درست می گویند. یک معنی کلمۀ ring “زنگ زدن” است که از صدای زنگ در یا زنگ بعضی تلفنها درست شده است. یا مثلاً لغت cough به معنی “سرفه کردن” از صدای سرفه و لغت pick up به معنی “برداشتن” از صدایی که در لحظۀ برداشتن گوشی تلفن ایجاد می شود درست شده است. می توان برای کلمات شعر ساخت و آنها را به خاطر سپرد. مثلاً من برای یادگیری لغت delicious به معنی “خوشمزه” این شعر را تکرار می کردم: “این غذا هست دلیشس (delicious ) تا ته بخور بلیسش” . بسیاری از کلمات ریتم های جالبی دارند که دقت به این ریتم ها می تواند در یادگیری آنها کمک کند.
نتیجه گیری: در روش تداعی ما سعی می کنیم قلابهای ذهنی درست کنیم تا معنی کلمه ای را کشف کرده و به ذهن بسپاریم. اصل مهم در این روش درگیر کردن ذهن با کلمه و ایجاد رابطه ذهنی با آن بر اساس دانسته های قبلی ما است. بر این اساس هر چه اطلاعات عمومی ما بالاتر باشد قدرت بازی با کلمات ما بالاتر می رود و حافظۀ ما برای حفظ ونگهداری بیشتر می شود. ذهن در تمثیل مثل فرش دستباف است که هر چه بیشتر پا بخورد بهتر و قیمتی تر می شود.
چند نکتۀ جالب : ذکر چند نکته هم خالی از لطف نیست:
۱- بر اساس تحقیق محققان خارجی ، زبان فارسی زیباترین زبان جهان از نظر موسیقیایی است بدین معنا که اگر کسی فارسی هم بلد نباشد و آن را بشنود جریانی از موسیقی در آن پیدا می کند. شاید به همین دلیل است که مردم ایران یه عبارتی همه شاعرند. به گفته همین محققین ، زبان عربی کاملترین زبان دنیا از نظر دستوری است . زبان انگلیسی بیشترین لغات را در بین زبانهای جهان دارد ( حدود یک میلیون لغت) و جالب اینکه یک انگلیسی زبان در مکالمات روزمرۀ خود حدود ۵۰۰۰ لغت پایه را استفاده می کند و شما برای حرف زدن و ارتباط برقرار کردن با خارجی ها کافی است ۳۰۰۰ لغت پایه را یاد بگیرید و بر همین اساس زبان انگلیسی به عنوان زبان دوم ساده ترین زبان برای یادگیری است. ضمناً زبان چینی حتی به عنوان زبان اول یا زبان مادری سخت ترین زبان دنیا است یعنی خود چینی ها هم در زبان خود بخصوص در بخش مهارت نوشتن مشکلات اساسی دارند.
۲- تمام زبانها دو عنصر اصلی دارند: دستور و لغت. دستور حدود ۳۰ درصد چهار مهارت اصلی یعنی شنیدن، حرف زدن، خواندن، و نوشتن را تشکیل می دهد و لغت حدود ۷۰ درصد. البته لازمۀ یادگیری یک لغت دانستن معنی، املای کلمه ، و تلفظ آن است. به هر حال یادگیری لغت مهمترین بخش یادگیری یک زبان است. البته اگر کسی بخواهد تسلط کامل بر یک زبان پیدا کند _ مثلاً یک دانشجوی رشتۀ زبان _ باید دانش فرازبانی خود را از مسائل دینی ، ادبی ، تاریخی ، اجتماعی ، وجغرافیایی آن زبان و مردمی که به آن زبان تکلم می کنند بالا ببرد.
۳- پایان نامۀ کارشناسی ارشد من دربارۀ رابطۀ زبان اول و زبان دوم بود که با تحقیق و بر اساس داده های آماری ثابت کردم هر کس زبان اول و مادری خود را بهتر یاد بگیرد زبان دوم را هم بهتر یاد می گیرد. به عنوان یک نکتۀ ساده امّا جالب باید بگویم کسی که اهل مطالعه باشد ، حتی اگر فقط مجلات و کتابهای فارسی بخواند ، از کسی که اهل مطالعه نیست انگلیسی قویتری دارد. این امر به دو دلیل است: یکی اینکه فرد اهل مطالعه ذهن قویتری دارد و اطلاعات بیشتری در ذهن دارد و دیگری اینکه بسیاری از لغات در دو زبان استفاده می شوند . برای مثال کسی که مطالب سیاسی مطالعه می کند می داند “آبستراکسیون” در مجلس یعنی در بعضی کشورها تعدادی از نمایندگان ، بخصوص از گروههای اقلیّت ، از صحن مجلس خارج می شوند تا مجلس از نظر عددی از رسمیّت بیافتد و نتواند دربارۀ موضوعی که مورد نظر آنها است رأی گیری انجام دهد و به نوعی مانع تراشی می کنند.. معادل انگلیسی آبستراکسیون obstruction است به معنی “ممانعت و مانع تراشی” . ” .