مقدمه
بلاستوسیستیس هومینیس، یک انگل تک یاخته ای، بی هوازی و زئونوز است که در روده بزرگ انسان و بسیاری از مهره داران دیگر زندگی می کند.
عده‌ای اعتقاد دارند که این ارگانیسم جزو قارچ ها است اما عده‌ای دیگر آن را تک یاخته معرفی کرده اند. با وجود اینکه بلاستوسیستیس برخی از خصوصیات تک یاخته را ندارد اما به دلیل وجود دو فرم ترفوزوئیت (فرم فعال) و کیستی، هنوز آن را تک یاخته می‌دانند.
این انگل انتشاری جهانی داشته و انتقال آن در میزبان های مختلف مستقیم و از طریق کیست به همراه آب و مواد غذایی آلوده صورت می گیرد و عواملی مانند فرهنگ بهداشتی، فصول سال، ارتباط با حیوانات و سن در شیوع آن مؤثرند.
بسیاری از مطالعات دهه اخیر، بیماری زایی بالقوه این انگل را ت‍‍أیید و علائم گوارشی و خارج گوارشی متعددی را به آلودگی به این ارگانیسم نسبت می‌دهند.
شیوع این بیماری در افراد با نقص سیستم ایمنی بیشتر است. فرم ترفوزوئیت این انگل در لابه‌لای کریپت های مخاط روده جایگزین و در آنجا مستقر می شود و به مرور به فرم کیستی درآمده، به کانال روده ریخته می شود و سپس کیست ها با مدفوع دفع می‌شوند.
شیوع آلودگی به این ارگانیسم در کشورهای توسعه یافته بین ۵.۱ تا ۱۰ درصد و در کشورهای در حال توسعه تا ۵۰ درصد گزارش شده است. با توجه به روش‌های انتقال این انگل، میزان شیوع بسته به منبع آب مصرفی و میزان تماس افراد با دام در منطقه‌های مورد بررسی شده، متفاوت خواهد بود.
علائم بالینی
بسیاری از مطالعات، این انگل را بیماری‌زا دانسته و علایمی مانند اسهال های حاد و مزمن، درد و نفخ شکم، یبوست، تهوع، سندرم تحریک پذیری و التهاب روده ای، درد مفاصل، راش های پوستی و خارش مقعد را به آن نسبت می دهند.
کاهش اشتها، کاهش وزن، خستگی، بی‌حالی، تب و افسردگی از جمله سایر علایم بیماری به ویژه در بین کودکان است. از آنجا که مانند برخی دیگر از انگل های گوارشی، این انگل در افراد فاقد علامت هم دیده می شود، بیماری زایی آن هنوز به طور قطعی تعیین نشده است.
روش های تشخیصی
مشاهده فرم ترفوزوئیتی و کیستی این انگل، به روش مطالعه میکروسکوپی از طریق لام مستقیم مدفوع تازه با سرم فیزیولوژی و محلول لوگول بهترین و سریع ترین راه تشخیصی محسوب می شود.
از روش های رنگ‌آمیزی تری کروم و زیل نلسون نیز می‌توان جهت مشاهده فرم‌های انگل استفاده کرد. ضمنا روش‌های استاندارد تغلیظ سازی مدفوع با فرمالین اتر و کشت در محیط سرم منعقده s + HSr در مرحله بعدی تشخیص قرار می‌گیرند.
در مراحل پیشرفته تشخیصی و در موارد تحقیقاتی نیز می‌توان با استفاده از روش های تخصصی PCR تشخیص میکروسکوپی را تایید کرد. ایجاد علائم بیماری همراه با مشاهده بیش از هشت عدد کیست انگل در هر شان میکروسکوپی با عدسی x40 را می توان به بیماری زایی این ارگانیسم مرتبط دانست.
درمان
مصرف مترونیدازول در عفونت بلاستوسیستیس هومینیس علامت‌دار، با تجویز دوز۷۵۰ میلی‌گرم خوراکی سه بار در روز برای ۱۰ روز در بزرگسالان، در اولین خط درمان قرار دارد.
مطالعات نشان داده است که میزان ۵/۳۴ درصد بیماران پس از درمان نیز دارای عفونت بوده اند که این امر نشان دهنده وجود ایزوله مقاوم به درمان در این تک‌یاخته است. در مرحله دوم درمان نیز از درمان ترکیبی مترونیدازول و متوپریم سولفامتوکسازول می‌توان استفاده کرد.
منابع
- تک یاخته شناسی پزشکی تالیف دکتر ادریسیان و همکاران، انتشارات دانشگاه تهران ۱۳۹۴
- انگل شناسی برای کنکور تالیف عادل اسپوتین و همکاران، انتشارات خسروی سال ۱۳۸۹