یکی از روش های مؤثر یادگیری مطالب ،استفاده از جعبه‌ی لایتنر است.
در این جا نحوه‌ی کار با این جعبه را توضیح می‌‌دهیم و امیدواریم شما با استفاده از این ابزار ساده و سودمند،بر یادگیری خود بیفزائید و در زمان محدودتر با کیفیت بهتر مطالب بیش‌تری را به خاطر بسپارید.
این وسیله توسط محقق اتریشی ” سباستین لایتنر” طراحی شده است و مطالب را از حافظه‌ی کوتاه مدت شما به حافظه‌ی بلند مدت منتقل می‌‌نماید. یادگیری به کمک این روش شما را از تکرار مطالب بی نیاز می‌‌سازد. همین امر یادگیری را شیرین و جذاب می‌‌کند.
بنا به روال گذشته مباحث علمی و زیرساختی مقالات را با رنگ متفاوت می‌‌نویسم تا خوانندگان گرامی برای جلوگیری از اتلاف وقت از آن بگذرند. لکن دانستن آن برای معلمان،مشاوران،برنامه ریزان آموزشی و درسی و کلیه کسانی که به مباحث روان شناختی و تربیتی علاقه مند خالی از لطف نیست.
اساس علمی:
این وسیله بر اساس تجارب روان شناسی و تربیتی زیر طراحی شده است:
اگر انسان یک مطلب یا مفهوم را به خوبی فرا بگیرد بعد از یک روز تا یک هفته تقریباً ۴۵% آن را فراموش می‌‌کند و بعد از یک ماه ۸۰% آن را فراموش می‌‌کند. به این ترتیب فقط ۲۰% مطلب وارد حافظه‌ی درازمدت می‌‌شود. جعبه‌ی لایتنر برنامه را به گونه ای تنظیم می‌‌کند تا با بیش‌ترین تکرار در قسمت خطرناک منحنی فراموشی،مطالب به حافظه‌ی دراز مدت هدایت شود.
قانون یادگیری اسکینر: بر اساس این قانون هرگاه بعد از هر عملی پاداش دریافت شود، انجام آن عمل تشدید خواهد شد. امتیاز بیشتر، پاداش موفقیت در بازی است. این امتیاز شما را علاقمند می‌‌کند تا کماکان، با شدت بیش‌تری به بازی ادامه دهید.
این خاصیت در جعبه‌ی یادگیری لایتنر استفاده شده است، یعنی فرد تنها زمانی به قسمت بعدی می‌‌رود که مطلب را آموخته باشد، این عمل درست مانند امتیاز دادن، فرد را به ادامه‌ی فرایند یادگیری تشویق می‌‌کند.
مزایای این وسیله:
از تکرارهای غیر ضروری جلوگیری می‌‌کند: شما برای آنکه مطلبی را از حافظه‌ی کوتاه مدت به بلند مدت منتقل کنید نیازمند تکرارهای مکرر هستید. وقتی صفحه ای را برای چندمین بار مطالعه می‌‌کنید، مجبورید مطالبی را نیز که قبلا آموخته اید مجددا مرور کنید. در صورتی که دیگر لزومی به تکرار نیست و تکرار بی جهت آن‌ها باعث اتلاف وقت و انرژی، بی حوصلگی و در نتیجه دل زدگی شما می‌‌شود. اما جعبه‌ی لایتنر فقط مطالب چموش و رام نشدنی را شکار کرده و ما را وادار به تکرار آن‌ها می‌‌کند.
اگر شما روند یادگیری را برای مدتی رها سازید، هیچ اختلالی در کار یادگیری ایجاد نمی شود جز آنکه مجبور می‌‌شوید کارت‌ها را بار دیگر مرور کنید. البته توصیه ما این است که کار را به طور منظم ادامه دهید.
با گرفتن امتیاز و مشاهده پیوسته موفقیت ، یادگیری برای شما از عملی خسته کننده به یک بازی لذت بخش و دل‌نشین تبدیل می‌‌شود.
چگونه از جعبه‌ی لایتنر استفاده کنیم:
جعبه‌ی لایتنر یک قوطی در باز است که از پنج قسمت تشکیل می‌‌شود.
۱
۲
۴
۸
۱۵
عرض قسمت های مختلف به ترتیب ۱۵,۸,۴,۲,۱ واحد است. این جعبه را می‌‌توانید خودتان با مقوا، جعبه یا قوطی های پودر لباس شویی ، کفش و… درست کنید، یا اینکه از بازار تهیه نمائید.
این روش را می‌‌توانید برای یادگیری لغات زبان انگلیسی،فارسی و یا هر فرمول یا مطالب درسی فراری که می‌‌خواهید به خاطر بسپارید به کار گیرید.
هر موضوع یادگرفتنی را روی یک برگ کاغذ(فیش) بنویسید. دقت کنید که روی هر فیش تنها یک موضوع یادگرفتنی نوشته شود. یعنی لغت را در یک روی کاغذ و جواب آن را در روی دیگر برگه می‌‌نویسید.
مراحل کار:
روز اول، تعدادی از برگه‌ها را تکمیل می‌‌کنید و پس از اینکه هر دوروی برگه را یکی دوبار مرور کردید، برگه‌ها را در خانه‌ی اول جعبه قرار دهید. می‌‌توانید هر روز، ده پانزده یا تعداد بیش‌تری برگه آماده نمائید.شاید در بعضی روزها هم برگه ای تهیه نکنید.
روز دوم، ابتدا برگه هایی را که دیروز تهیه کرده بودید از خانه‌ی اول بردارید.سؤالات را از روی برگه بخوانید و سعی کنید جواب‌ها را به خاطر بیاورید. آن‌هایی را که بلد نبودید، مجدداً در خانه‌ی اول قرار دهید و آن‌هایی را که بلد بودید، به خانه‌ی دوم منتقل کنید. پشت این برگه های خانه‌ی دوم یک کاغذ رنگی با ارتفاع بیشتر قرار دهید. در پایان، برگه هایی را که در روز دوم برای اولین بار تهیه کرده اید در خانه‌ی اول قرار دهید.
روز سوم، به برگه های خانه‌ی دوم دست نمی زنید زیرا خانه‌ی دوم هنوز تکمیل نشده است و ظرفیت دو گروه برگه را دارد. پس باز هم از برگه های خانه‌ی اول شروع می‌‌کنید و برگه هایی را که جواب سؤالات‌شان را بلد هستید به خانه‌ی دوم منتقل می‌‌نمائید و در پشت کاغذ رنگی قرار می‌‌دهید تا این برگه‌ها با برگه های روز گذشته مخلوط نشود. برگه هایی که پاسخ‌شان را بلد نیستید به همراه برگه های جدیدی که امروز تهیه کرده اید در خانه‌ی اول قرار دهید.
در روز چهارم مراحل زیر را انجام دهید،
الف. ابتدا از خانه‌ی دوم شروع کنید، زیرا خانه‌ی دوم ظرفیت دو گروه برگه را دارد و ظرفیت آن روز قبل تکمیل شده است. ولی فقط برگه های ردیف جلوتر را برمی دارید. (یعنی برگه هایی که جلو کاغذ رنگی قرار دارند) سؤالات روی این برگه‌ها را مطالعه می‌‌کنید و اگر جواب درست دادید برگه‌ها را در داخل خانه‌ی سوم و در ابتدای آن قرار می‌‌دهید و پشت این برگه‌ها یک کاغذ رنگی با ارتفاع بیشتر قرار می‌‌دهید تا فاصله گذاری مشخص شود. ضمناً برگه های باقی مانده در خانه‌ی دوم را جلوتر می‌‌برید و کاغذ رنگی را در پشت این برگه‌ها می‌‌گذارید.
ب. سپس به خانه‌ی اول برگردید و برگه های آن را بردارید و آن‌هایی را که بلد هستید در خانه‌ی دوم و پشت کاغذ رنگی قرار دهید.
ج. برگه هایی که پاسخ آن‌ها را بلد نیستید و همچنین برگه های جدیدی را که تهیه کرده اید در خانه‌ی اول می‌‌گذارید.
خانه‌ی سوم برای چهار گروه برگه در نظر گرفته شده و باید چهار روز صبر کنید تا این قسمت تکمیل شود. البته هر روز پس از ورود برگه‌ها از خانه‌ی دوم به خانه‌ی سوم پشت این برگه‌ها یک کاغذ رنگی می‌‌گذارید تا قسمت سوم هم به تدریج و پس از چهار روز تکمیل شود.
خانه‌ی چهارم جای هشت گروه برگه را دارد و هشت روز پس از ورود اولین برگه‌ها پر خواهد شد. خانه‌ی پنجم جای پانزده گروه برگه را دارد و شانزده روز پس از ورود اولین برگه ها، این قسمت تکمیل می‌‌شود. یعنی اگر شما در کارتان وقفه ای نیندازید سی روز طول خواهد کشید تا هر پنج قسمت جعبه‌ی لایتنر تکمیل شود. توجه دارید که بین هر دو گروه برگه یک کاغذ رنگی با ارتفاع بیشتر قرار می‌‌دهید تا برگه های مربوط به روزهای مختلف با یکدیگر مخلوط نشوند.از روز سی و یکم به تدریج برگه‌ها از داخل جعبه خارج می‌‌شوند و شما می‌‌توانید این برگه‌ها را بایگانی نمائید. زیرا پس از پنج بار تکرار موفقیت آمیز هر برگه در زمان های متفاوت، می‌‌توانید مطمئن باشید که آن موضوع را برای همیشه فرا گرفته اید و هیچ‌گاه آن را فراموش نخواهید کرد.
به این ترتیب شما با روشی که شبیه بازی انفرادی است، در اوقات فراغت می‌‌توانید با کم‌ترین میزان اتلاف وقت آنچه را که یادگیری اش برایتان مشکل تر است بیشتر تکرار کنید و زودتر و برای همیشه به خاطر بسپارید و آنچه را که زودتر یاد می‌‌گیرید فقط با پنج بار تکرار برای همیشه فرا بگیرید.
نکته‌ی مهم: در هر مرحله که به سؤال یک برگه نتوانستید جواب دهید باید آن را به اولین خانه برگردانید.