وَ مِنْ کَلام لَهُ عَلَیْهِ السَّلامُ
از سخنان آن حضرت است
فى صِفَهِ الدُّنْیا
در وصف دنیا
ما اَصِفُ مِنْ دار اَوَّلُها عَناءٌ. وَ آخِرُها فَناءٌ. فى حَلالِها حِسابٌ،
چه بگویم از خانه اى که ابتدایش سختى، و سرانجامش نیستى است. در حلالش حساب،
وَ فى حَرامِها عِقابٌ. مَنِ اسْتَغْنى فیها فُتِنَ، وَ مَنِ افْتَقَرَ فیها حَزِنَ.
و در حرامش کیفر است. ثروتمندش دچار فتنه و آزمایش، و تهیدستش گرفتار اندوه است.
وَ مَنْ ساعاها فاتَتْهُ، وَ مَنْ قَعَدَ عَنْها واتَتْهُ. وَ مَنْ اَبْصَرَ
آن که در طلبش کوشید به آن دست نیافت، و آن که زحمتى نکشید خود به او روى نمود. هر که به دیده عبرت
بِـهـا بَـصَّـرَتْـهُ، وَ مَـنْ اَبْـصَـرَ اِلَـیْـها اَعْـمَـتْـهُ.
به آن نگریست او را بینا کرد، و هر کس به چشم خریدارى به آن نظر نمود او را به نابینایى دچار ساخت.
– اَقُولُ: وَ اِذا تَأَمَّلَ الْمُتأَمِّلُ قَوْلَهُ عَلَیْهِ السَّلامُ: «مَنْ اَبْصَرَ بِها بَصَّرَتْهُ»
مؤلف: هر که در این گفتار امام علیه السّلام خوب بیندیشد: «هر که به دیده عبرت به آن نگریست…»
وَجَدَ تَحْتَهُ مِنَ الْمَعْنَى الْعَجیبِ وَالْغَرَضِ الْبَعیدِ ما لاتُبْلَغُ غایَتُهُ، وَلا یُدْرَکُ غَوْرُهُ،
معنایى بس عجیب و هدفى بى نهایت دوردست در آن مى یابد که هرگز به نهایت و غور آن نتوان رسید،
وَلاسِیَّما اِذا قَرَنَ اِلَیْهِ قَوْلَهُ: «وَ مَنْ اَبْصَرَ اِلَیْها اَعْمَتْهُ»،
بهویژه آن گاه که جمله «و هر کس که به چشم خریدارى به آن نظر نمود…» را در کنار آن قرار دهد،
فَاِنَّهُ یَجِدُ الْفَرْقَ بَیْنَ «اَبْصَرَ بِها» وَ «اَبْصَرَ اِلَیْها» واضِحاً نَیِّراً، وَ عَجیباً باهِراً.-
زیرا فرق میان «آن را واسطه دید قرار داد» با «آن را منظور نظر قرار داد» را بسیارواضح و روشن و عجیب و آشکار مى یابد.