یکی از دغدغه های مشترک و مهم دانش آموزان، داوطلبان کنکور و بعضا دانشجویان، کمبود وقت است. فشرده بودن برنامه های درسی، کلاسهای فوق برنامه و نیاز به استراحت وقت اندکی را در اختیار دانش آموزان قرار میدهد. همانطور که در مطالب گذشته نیز گفتیم برنامه ریزی درست و اصولی برای فردی که قصد موفقیت دارد، یک باید محسوب میشود و هرکس که برای رسیدن به موفقیت برنامه ریزی نداشته باشد، مسلما برای شکست برنامه ریزی کرده است.
ولی تنها برنامه ریزی خوب نیست که باعث موفقیت شما میشود. در کنار برنامه ریزی باید از سایر تکنیکها نیز استفاده کنید که یکی از مهمترین این تکنیکها “خلاصه نویسی” است. هنگامی که با داوطلبین کنکور و یا سایر آزمونهای سراسری و دانش آموزان در مورد خلاصه نویسی صحبت میکنید در بیشتر موارد با یک پاسخ مواجه میشوید:
” وقت کافی برای خواندن مطالب درسی نداریم، خلاصه نویسی هم بکنیم؟! “
اگر شما نیز جزو این دسته افراد هستید و چنین پاسخی را درست میدانید، حتما این مطلب را تا انتها دنبال کنید. راز موفقیت بسیاری از رتبه های برتر، خلاصه نویسی درست است که میخواهیم با شما در میان بگذاریم ولی ابتدا اجازه دهید اشتباهات رایج در این زمینه را بررسی کنیم.
اشتباهات رایج و مهم در خلاصه نویسی
ابتدا باید بدانید که مفهوم خلاصه نویسی، این نیست که الزاما مطلبی را بنویسید بلکه یکی از راهکارهای خلاصه کردن مطلب، نوشتن مجدد آن است. راه دیگری که وجود دارد خط کشیدن زیر مطالب و یا هایلایت کردن آنها است. وقتی به کتاب بعضی دانش آموزان نگاه میکنید، متوجه میشوید که وی، زیر تمام سطرها و واژه ها خط کشیده است! و وقتی از او سوال میکنید، چرا زیر تمام موارد خط کشیده است پاسخ میدهد: “زیرا تمام موارد مهم هستند!”. خط کشیدن زیر تمام سطرها یکی از بزرگترین و شایعترین اشتباهاتی است که بین دانش آموزان دیده میشود.
اشتباه دیگری که در بین دانش آموزان وجود دارد، نوشتن عین متن یا جمله در حاشیه کتاب و یا دفترچه شخصی شان است. این کار نه تنها خلاصه نویسی محسوب نمیشود بلکه باعث اتلاف وقت و درنهایت دلسردی و سردرگمی شما نیز میشود.
مورد بعدی که در زمره ی اشتباهات خلاصه نویسی قرار دارد، پراکنده نویسی است. هنگامی که شما خلاصه مطالب را به صورت پراکنده در برگه های جدا مینویسید، علاوه بر اینکه جستجوی مجدد آنها کاری سخت و زمانبر است، ممکن است به سادگی اطلاعات را گم کنید!
راه درست خلاصه نویسی چیست و چطور باید انجام شود؟
حال که دانستید انجام چه مواردی اشتباه است، باید روش درست را فرا بگیرید.
گفتیم که خط کشیدن زیر تمام موارد کاری اشتباه است و راه درست این است که باید تنها زیر واژگان و کلمات کلیدی که مفهوم متن را میرسانند خط بکشید. به عنوان مثال، تیتر قبلی، یعنی “اشتباهات رایج و مهم و در خلاصه نویسی” را مجددا مشاهده کنید و متن آن را دوباره ببینید ولی اینبار تنها واژگانی را که توپر (بولد) شده اند بخوانید! حال اگر بخواهیم متن فوق را خلاصه کنیم میتوانیم چیزی شبیه لیست زیر داشته باشیم:
» اشتباهات رایج در خلاصه نویسی
خط کشیدن زیر تمام سطرها
نوشتن عین متن یا جمله
پراکنده نویسی
مزیت اینکار در این است که علاوه بر اینکه کلیدواژگان در ذهن شما تکرار میشوند و به آنها بیشتر دقت میکنید، یکبار نیز دوباره آنها را مینویسید و به طور ناخودآگاه آنها را به حافظه ی بلند مدت خود منتقل میکنید و هرگاه این لیست کوتاه را ببینید، مفهوم کل پاراگراف مذکور را به خاطر خواهید آورد.
مزیت دیگر خلاصه نویسی این است که اگر شما مفهوم درس را به خوبی درک کرده باشید، برای مطالعه مجدد نیازی نیست تمام متن را بخوانید، بلکه نکات تعیین شده (آنهایی که زیرشان خط کشیده اید) و مطالعه خلاصه نوشته ها کفایت میکند، به این ترتیب در مدت زمان کمتری میتوانید به تسلط برسید.
با توجه به چیزهایی که گفته شد، حال میدانید که خلاصه نویسی اتلاف وقت نیست. آری، برای نوشتن خلاصه مطلب زمان لازم است ولی مسلما زمانی که برای نوشتن خلاصه مطلب صرف میکنید بسیار کمتر از زمانی است که برای مطالعه کل متن نیاز دارید!! و این زمان بخصوص هنگامی که قصد تکرار مطلب را دارید جبران خواهد شد. اما برای خلاصه نویسی خوب باید نکاتی را رعایت کنید.
چه نکاتی را برای خلاصه نویسی باید رعایت کنیم؟
خلاصه نویسی یک هنر است و نیازمند تمرین و تکرار. شاید شما نتوانید در اوایل کار، خوب خلاصه نویسی کنید ولی مطمئنا با تمرین و تکرار این هنر را در خود تقویت خواهید کرد. برای خلاصه نویسی باید نکاتی را همیشه مد نظر داشته باشید و آنها را رعایت کنید:
همزمان با خواندن مطلب خلاصه نویسی نکنید، اینکار منجر به کند شدن خواندن و از بین رفتن تمرکز شما میشود. متون کتابها (مانند متنی که در همین صفحه مطالعه میکنید) توسط تیترها به بخشهای مختلف تقسیم شده اند. ابتدا تنها تیترها را مشاهده کنید، سپس هر تیتر را جداگانه مطالعه کنید و سپس مفهوم جمله را همانطور که برای خود شما راحت تر است با نگارش خودتان بنویسید.
استفاده از لیستهای عددی و علائم خاصی مثل علامت سوال (؟)، علامت تعجب (!)، فلشها، ستاره، ضربدر و … بسیار میتواند در این امر مؤثر و مفید باشد. سعی کنید برای خودتان علائم اختصاری تعریف کنید.
هر شب قبل از خواب، چند دقیقه را صرف مطالعه و تکرار خلاصه هایی که نوشته اید بکنید و سعی کنید از روی نکات و کلمات کلیدی، متن اصلی را بخاطر بیاورید. اینکار تاثیر بسیار خوبی برای حفظ و به خاطر سپردن مطالب دارد.
از عبارات و کلمات بولد (توپر) شده ی کتاب استفاده کنید، در بسیاری از موارد، واژگان مهم و مفهومی در متن کتاب به شیوه ای متمایز نشان داده میشوند.
از پراکنده نویسی پرهیز کنید و سعی کنید خلاصه ها را به ترتیب و درون دفترچه ی مخصوص بنویسید و فراموش نکنید خلاصه نویسی به معنی ریزتر نوشتن نیست!
در کنار برنامه ریزی و خلاصه نویسی تکنیکهای دیگری نیز وجود دارند که در مطالب بعدی به آنها میپردازیم ولی با انجام همین دو مورد نیز میتوانید تا حد زیادی موفقیت خود را در تحصیل و درس خواندن تضمین کنید.