آن‌چه تا به حال به عنوان خلاصهنویسی از آن استفاده کرده‌اید، شامل فنون مختلف یادداشتبرداری، حاشیه‌نویسی، خط‌کشی زیر جملات، دستهبندی و علامتگذاری می‌شود که در ادامه به توضیح آن‌ها می‌پردازیم:
۱٫ علامتگذاری و خط‌کشی زیر جملات
علامتگذاری سریع‌ترین روش برای مطالعه‌ی فعال است؛ البته نکات مهم را نیز مشخص می‌کند. در این نوع روش از خلاصهنویسی، اکثر دانش‌آموزان به دنبال جستجوی مطالب و خط کشیدن زیر کلیدواژه‌ها هستند.
· زمانی که مطلبی را مطالعه می‌کنید جایی که برای‌تان سؤال است و مطلب را کامل متوجه نمی‌‌شوید از علامت سؤال (؟) استفاده کنید.
· هر جا احساس کردید سؤال‌‌خیز است و به نکته‌ی خطرناکی اشاره شده است علامت خطر (!) بگذارید و جایی که به یک کلمه یا عبارت کلیدی برخوردید دور آن خط بکشید.
· پاراگراف‌های مهم را با علامت ضربدر (×) مشخص کنید.
نکته‌ی ۱: به طور کلی هنگام مطالعه، استفاده از علامتگذاری شروع خوبی برای مطالعه‌ی دقیق و فعال است.
نکته‌ی ۲: فراموش نکنید که این کار را با مداد انجام دهید؛ زیرا ممکن است با پیشروی در مطالعه متوجه شوید علامت قبلی اشتباه بوده و نیاز به تغییر داشته باشد.
نکته‌ی ۳: دقت داشته باشید که شلوغ‌کاری نکنید. در استفاده از علامت‌‌ها و انتخاب جملاتی که خط‌کشی می‌‌شوند زیاده‌‌روی نکنید؛ زیرا در مطالعه‌‌های بعدی حوصله‌‌تان سر می‌رود.
۲٫ حاشیه‌نویسی
Ø در این روش باید از مرحله‌ی دوم یادگیری استفاده کنید؛ یعنی مطالب را به سه شکل برای خودتان بیان کنید و در حاشیه‌ی کتاب بنویسید. باید کلیدی‌‌ترین جمله‌ی هر پاراگراف را استخراج کرده و به زبان خودتان، با نماد علمی و به زبان معلم در حاشیه‌ی کتاب یا جزوه یادداشت کنید. در پایان هر پاراگراف از خودتان بپرسید این پاراگراف قصد داشت چه مطلبی را به شما بیاموزد. آن را در یک جمله و با زبان خودتان، یادداشت کنید. می‌توانید سؤال، انتقاد یا هر مطلب دیگری را که مربوط به آن موضوع باشد و در جای دیگری خوانده‌اید حاشیه‌نویسی کنید. این فرایند، یک فراشناخت است که به تمرکز، دقت، حفظ و یادگیری بهتر کمک می‌کند.
۳٫ یادداشتبرداری
اصلی‌‌ترین نوع خلاصهنویسی، یادداشتبرداری است که عبارت است از دریافت کلیدی‌‌ترین مفهوم هر مطلب و ثبت آن در دفترچه‌هایی که قبلاً در مورد آن‌ها صحبت کردیم تا مطالب به خوبی طبقه‌بندی شوند.
نکته‌ی اول: باید خلاصه و کلیدی باشد؛ یعنی آن‌چه را یادداشت می‌کنید باید حجمی بسیار کم‌تر از متن اصلی داشته باشد.
نکته‌ی دوم: تداعی‌گر باشد؛ یعنی همه‌ی آن‌چه را که پاراگراف و متن قصد انتقال آن را دارد به شما انتقال دهد و یادآوری کند.
۴٫ دستهبندی
یکی دیگر از روشهای مهم خلاصهنویسی «دستهبندی» است. این روش برای مباحثی که شامل دسته‌‌ها و طبقه‌‌بندی‌‌های مختلف هستند بسیار مفید است؛ مانند تاریخ ادبیات یا احادیث درس دین و زندگی.
روش کار به این صورت است که مطالب مختلفی را که می‌شود در یک دسته قرار دهید یک جا بنویسید و دستهبندی کنید. به عنوان مثال شاعران را برحسب قرن یا احادیث را بر اساس اشخاص دستهبندی کنید.
۵٫ درخت دانش یا طرح سازمانی
مهم‌ترین و کلیدی‌‌ترین نکته‌ی متن را به شکل افقی در وسط کاغذ بنویسید و با شاخه‌های مختلف «نکات اصلی» را به آن متصل کنید. هر نکته‌ی اصلی می‌‌تواند خود به چندین نکته‌ی فرعی و جزئی متصل شود.
Ø ابتدا مبحث را کاملاً یاد بگیرید.
Ø از زیاده‌گویی و بیهوده نوشتن بپرهیزید.
Ø چنین خلاصه‌برداری ممکن است ابتدا ۲ ساعت وقت شما را بگیرد ولی برای مرور بعدی، ۱۵ دقیقه وقت خواهد برد.
Ø این روش برای همه‌ی درسها امکان‌‌پذیر نیست. این به شما بستگی دارد که با رعایت اصول آموزش داده‌شده و با بهره‌گیری از خلاقیت خود، از فنون مختلف یادداشتبرداری استفاده کنید.
داستان آموزشی:
در سال ۹۰ یکی از دانش‌آموزانم برای اکثر درسها برای جواب‌گویی به سؤالاتی که شک داشت یا فراموش کرده بود نمودارهای درختی می‌کشید و نقشه‌ی آن فصل را در یک برگه برای خود تداعی می‌کرد. این کار سبب شد تا در کنکور سراسری به چندین سؤال جواب درست دهد و موفقیتش را مدیون این روش می‌دانست.