قواعد درس هفتم از کتاب سوم راهنمایی
تعریف جمله : به مجموع چند کلمه که در کنار هم قرار می گیرند و معنای کاملی می دهند را جمله می گوئیم .
جملات در عربی به دو قسمت تقسیم می شوند : ۱ – جمله اسمیه ۲- جمله فعلیه
تعریف جمله اسمیه : به جمله ای گفته می شود که با اسم شروع شود. حالا اسم ها عبارتند از : ۱- کلمه هایی که دارای ( ال ) می باشند مثل : الجدار السیاره
۲- کلمه هایی که دارای تنوین ( ــــًــــٍـــــٌـــ ) می باشند مثل : معلمٌ ، شاکراً ، حمامهٍ
۳ – تمام ضمائر ( ضمیرهای منفصل و متصل ) هو ، هما ، هم ، هی ، هما ، هن ، انتَ ، انتما ، انتم ، انتِ ، انتما ، انتنَّ ، انا ، نحنُ ، ـهُ ، ـهما ، ـهم ، ـها ، ـهما ، ـهُنَّ ، ـکَ ، ـکُما ، ـکم ، ـکِ ، ـکما ، ـکنَّ ، ـی ، ـنا
۴- اسم های اشاره ( دور و نزدیک ) هذا ، هذه ، هذان ، هاتان ، هولاء ، اولئک
۵- کلمه های پرسشی ( استفهامی ) من ، ما ، این ، کیف ، ماذا ،
۶- کلمه مونث که به ( ه ) ختم می شود .
اجزاء جمله ی اسمیه عبارتند از : مبتدا + خبر
به جمله های زیر توجه کنید :
اللهُ قادرٌ ….. التلمیذُ ناجحٌ ….. علیٌ عامِلٌ ….. هِیَ مُعلِّمَهٌ ….. ذلِکَ طالِبٌ
پنج کلمه ی الله ، التلمیذ ، علی ، هی و ذلک همه اسم هستند و چون این جملات با اسم شروع شده اند همگی جمله ی اسمیه هستند .
جملات اسمیه از دو بخش اصلی مبتدا و خبر تشکیل شده اند :
۱- مبتدا : به اسمی که در اول جمله ی اسمیه می آید مبتدا می گوییم .
۲- خبر : به آن قسمت از جمله ( اسم یا فعل یا حرف ) که معنی و مفهوم مبتدا را تکمیل می کند و در باره ی مبتدا اطلاعات می دهد خبر می گوییند.
مثال : اللهُ قادرٌ فاطمهُ طبیبهٌ
مبتدا خبر مبتدا خبر
خصوصیات مبتدا و خبر
۱- مبتدا همیشه دارای علامت رفع ( ضمه ( ــُــ ) یا تنوین رفع ( ـــٌــ ) است.
۲ – خبر هایی که اسم هستند دارای همین علامت می باشند. مانند:
اَلطِّفلُ صَغیرٌ
مبتدا مرفوع خبر مرفوع
۳- نام اشخاص اگر مونث باشد، تنوین نمی گیرد . مانند : فاطمهُ طَبیبهٌ .
کلمه ی فاطمه چون اسم شخص و مونث است ، تنوین نگرفته است.
۴ – ضمیر و اسم اشاره می تواند مبتدا واقع شوند . مانند :
هُوَ تِلْمیذٌ هذِهِ طالِـبَـهٌ
۵ – خبر ممکن است اسم یا فعل و یا از نوع حرف و اسم ، باشد . هرگاه خبر فعل یا حرف باشد ، آخرش مرفوع نمی باشد ، مثال:
۱ – حمیدٌ طالِبٌ ( طالب چون اسم است تنوین رفع گرفته است )
خبر مرفوع
۲- الطالِبُ خَرَجَ مِنَ الْـمدرَسَهِ . ( خبر از نوع جمله ی فعلیه )
خبر از نوع جمله ی فعلیه
۳ – التلمیذُ فِی الْبیتِ . ( حرف و اسم )
خبراز نوع حرف و اسم
۴- هرگاه مبتدا ( الـ ) نداشته باشد معمولا تنوین می گیرد و اگر ( الـ ) داشته باشد فقط حرکت می گیرد .
مثال : مَـجیـدٌ طالِبٌ اَلْـبَـحْـرُ واسِِعٌ
۵ – هرگاه اسم مثنی مبتدا یا خبر واقع شود با ( انِ ) نوشته می شود.
مانند : التلمیذانِ مجتهدانِ .
مبتدا خبر
۶- هرگاه جمع مذکر سالم مبتدا یا خبر واقع شود با ( ونَ ) نوشته می شود .
مانند : اَلْمُومِنونَ مُوَدَّبونَ