قواعد عربی ۳۵

علامت های فرعی اعراب

۱- اعراب اسم مثنی  : اسم مثنی بر دو نفر یا دو چیز دلالت می کند و علامت های آن عبارتند از : ( انِ  ،  ینِ ) مانند : طالبانِ ، طالبَینِ  =  دو دانش آموز    مُعَلِّمانِ ، مُعَلِّمَینِ = دو معلم .

اکنون به کاربرد دو علامت ( انِ ، ینِ ) در اسم های مثنی توجه کنید :

الطّاِلبُ و الطّالِبانِ :   هر دو ( فاعل و مرفوع ) هستند اما علامت رفع آن ها متفاوت است . الطّاِلبُ :  مرفوع با ضمه است و الطّالِبانِ : مرفوع با ( الف ) می باشد .

الطّالِبَ و الطّالِبَینِ :  هر دو ( مفعول به ومنصوب ) هستند  اما علامت نصب آن ها مختلف است.  الطّاِلبَ : منصوب با فتحه است و الطّالِبَینِ : منصوب با ( یاء ) می باشد .

الطّالِبِ و الطّالِبَینِ : هر دو ( مجرور به حرف جر) می باشند. اما علامت جرآن ها متفاوت است.

الطّاِلبِ : مجرور با کسره است و الطّالِبَینِ : مجرور با ( یاء ) می باشد .

بنابراین : هرگاه اسمی مثنی شود :

۱- حرف (الف) در آن علامت ( مرفوع ) بودن کلمه است ( به جای ضمه ) .

۲- حرف ( یاء ) در آن علامت منصوب یا مجرور بودن کلمه است ( به جای فتجه و کسره ).

۲- اعراب جمع مذکر سالم : جمع مذکر سالم بر چند نفر یا چند چیز دلالت می کند و نشانه های جمع مذکر سالم عبارتند از: ( ونَ ، ینَ ) مانند :  مُعَلِّمونَ ، مَعَلِّمینَ  =  معلم های مرد  ، مُومِنونَ ، مُومِنینَ = مومنان مرد

اکنون به کاربرد دو علامت (ونَ ، ینَ) در اسم های جمع مذکر سالم توجه کنید :

الْمُعَلِّمُ و الْمُعَلِّمونَ هر دو ( فاعل و مرفوع ) هستند اما علامت رفع آن ها متفاوت است . الْمُعَلِّمُ: مرفوع با ضمه است و الْمُعَلِّمونَ: مرفوع با ( واو ) می باشد .

الْمُعَلِّمَ و الْمَعَلِّمینَ  هر دو ( مفعول به ومنصوب ) هستند  اما علامت نصب آن ها مختلف است.  الْمُعَلِّمَ : منصوب با فتحه است و الْمَعَلِّمینَ  : منصوب با ( یاء ) می باشد .

الْمُعَلِّمِ و الْمَعَلِّمینَ : هر دو ( مجرور به حرف جر) می باشند. اما علامت جرآن ها متفاوت است.

الْمُعَلِّمِ : مجرور با کسره است و الْمَعَلِّمینَ  : مجرور با ( یاء ) می باشد .

بنابراین : هرگاه اسمی ( جمع مذکر سالم ) باشند :

۱-  ( واو ) علامت ( مرفوع ) بودن است ( به جای ضمه ).

۲-  ( یاء ) علامت ( منصوب ) بودن یا (مجرور) بودن کلمه است به جای (فتحه یا کسره)

تذکر مهم : حرف ( نون ) در اسم های مثنی و جمع مذکر سالم تاثیری در معنی ندارد.

۳- اعراب اسماء خمسه  ( اب ، اخ ، ذو ) : کلمات :  اَبْ : « پدر »  اَخ : « برادر» ذُو : « صاحب » از اسما خمسه هستند . این اسمها هم مانند اسم های جمع مذکر سالم و مثنی اعرابشان با حرکت نیست بلکه با حروف است .

اکنون به کاربرد کلمه ی « اَبْ » که از اسما خمسه است در عبارات زیر دقت کنید :

الْاَبُ و اَبوکَ هر دو ( فاعل و مرفوع ) هستند اما علامت رفع آن ها متفاوت است . الْاَبُ : مرفوع با ضمه است و اَبوکَ : مرفوع با ( واو ) می باشد .

الْاَبَ و اَباکَ هر دو ( مفعول به ومنصوب ) هستند  اما علامت نصب آن ها مختلف است.  الْاَبَ : منصوب با فتحه است و اَباکَ : منصوب با ( الف ) می باشد .

الْاَبِ و اَبیکَ : هر دو ( مجرور به حرف جر) می باشند. اما علامت جرآن ها متفاوت است.

الْاَبِ : مجرور با کسره است و اَبیکَ : مجرور با ( یاء ) می باشد .

بنابراین : هرگاه اسماء خمسه « مضاف » واقع شوند و« مضافٌ الیه » آن ها ضمیر ( ی ) نباشد :

۱-  ( واو ) علامت ( رفع ) است به جای حرکت ( ضمه ) می آید .

۲- ( الف ) علامت ( نصب ) است به جای حرکت ( فتحه ) می آید .

۳- ( یاء ) علامت ( جر ) است به جای حرکت ( کسره ) می آید .

نکته ی مهم۱ : در اسم هایی مانند مثنی ، جمع مذکر سالم و اسماء خمسه که علامت های اعرابشان با حروف نشان داده می شود نوع اعراب آن ، فرعی می باشد.

نکته ی مهم۲ : در اسم هایی که علامت های ( ـُــٌــَــًـِــٍـْـ ) دارند ، نوع اعراب آن ها ، « اصلی » می باشد .

نکته ی مهم ۳ : در مثنی و جمع مذکر سالم و اسماء خمسه ، علامت های اعراب ، با حروف می باشد که به ان ها اعراب « فرعی » می گویند .

در پایان : ( الف ) علامت رفع در مثنی و نصب در اسماء خمسه می باشد .

( واو ) علامت رفع در جمع مذکر سالم و اسماء خمسه می باشد .

و ( یاء ) علامت نصب در مثنی  و جمع مذکر سالم و علامت جر در مثنی  و جمع مذکر سالم و اسماء خمسه می باشد .