قواعد عربی ۴۱

قواعد درس پنجم از کتاب دوم دبیرستان

نکته‌ی مهم۱ : اسم مثنی و جمع مذکر سالم هرگاه مضاف واقع شوند ، نون آن ها حذف می‌شود . مانند  :

راحِمینَ الضُّعفاءِ   =   راحِمی  الضُّعفاءِ        ،    مُعلِّمانِ الْمَدرسهِ    =   مُعَلِّما  اَلْمَدرسَهِ.

                            مضاف                                                            مضاف

‌ نکته‌ی مهم۲ : مضاف بودن در جمله ، نقش نحوی و ترکیبی نیست ، به عبارت دیگر خود کلمه‌ی مضاف ، در جمله نقش‌های مختلفی از قبیل ، فاعل ، مفعول ، مبتدا ،  و … رامی‌پذیرد . مانند :

       یرْحَمُ  اللهُ   راحِـمی  الـــضُّعفاءِ .                 جـــــاءَ  مُـــعَــلِّمُ  الْــمَـدرسهِ .

             فعل وفاعل    (  مضاف )  مضاف‌الیه و مجرور             فعل       ( مضاف)     مضاف‌ٌ الیه و مجرور

                           مفعولٌ به و منصوب با «یاء»                                     فاعل و مرفوع

الِصِّـفهُ ( موصوف و صفت ) : به دو جزء ترکیبی مانند « الوردهُ الحمراءُ » ، « رَجَلٌ بَدَوی » که جزء دوم به تنهایی وجود خارجی ندارد ، « موصوف و صفت » ( منعوت و نعت ) گفته می‌شود .

     در زبان عربی نیز مانند زبان فارسی به خاطر نیاز کلمات به توضیح و توصیف ، موصوف و صفت داریم . درترکیبات وصفی ، همیشه اسم دوم ( صفت یا نعت ) مشخصات اسم ماقبل خود را ( موصوف یا منعوت ) بیان کرده و خصوصیات آن را می‌پذیرد . مثل :

در فارسی :  گل سرخ   ،   باغچه‌ی زیبا   ،  حماسه‌ی با شکوه

  ألوردهُ   الْحمراءُ                              شَجَرَهٌ  مبارکهٌ                   ألباقیاتُ  الصَّالحاتُ

    موصوف     صفت                                          موصوف    صفت                                موصوف       صفت

نکته‌ی مهم۱ : صفت ( نعت ) در زبان عربی در چهار مورد از موصوف (منعوت) تبعیت و پیروی می‌کند:

۱-  عدد :         مفرد : رَجُلٌ عالمٌ  ،  إمراهٌ عالمهٌ  مثنی :  رَجُلانِ عالمانِ  ،  إمراتانِ عالمتانِ

                    جمع : رِجالٌ عالمونُ  ،  إمْرَآتٌ عالماتٌ

۲- جنس : مذکر :‌ ألْمُعلِّمُ الْفاضِلُ ، الطّالبُ الْمُجِدُّ .

              مونث :‌ اَلّْمُعلِّمهُ الْفاضِلهُ ، الطّالبهُ الْمُجِدَّهُ .

۳ – شناسایی : معرفه : الشَّجرهُ الْکبیرهُ  ، ألْباقیاتُ الصّالِحاتُ . نکره : شَّجرهٌ کبیرهٌ ، باقیاتٌ صالِحاتٌ .

۴- اعراب :   مرفوع : کتابٌ مفیدٌ ، ملکٌ عظیمٌ . منصوب : ‌کتاباً مفیداً ، ملکاً عظیماً .

                   مجرور : کتابٍ مفیدٍ ، ملکٍ عظیمٍ .

نکته‌ی مهم ۲ : صفت برای جمع غیر انسان ( غیر عاقل ) می‌تواند به صورت « مفرد مؤنث » بیاید ،

مانند :                     أَعمالٌ          حَسَنَهٌ                         أَلْأیامُ        الْجمیلهُ

                              موصوف    (صفت) مفرد مونث                             موصوف    (صفت) مفرد مؤنث

                                                  جمع غیر انسان                                                 جمع غیر انسان

نکته‌ی مهم ۳ : جمله نیز می‌تواند برای یک اسم نکره « صفت » واقع شود ( أَلْجُملاتُ بَعْدَ النّکراتِ صفاتٌ ) ، مانند :

          قَرَأْتُ آیهً  أَثَرَتْ فی قَلْبی.                     ألْمُؤمِنُ    إنسانٌ   یحِبُّ   الْخَیرِ.

                  اسم نکره    جمله وصفیه ، محلاً منصوب                      اسم نکره    جمله‌ی وصفیه ، محلاً مرفوع

توجه : اعراب جملات وصفیه بنابر مبنی بودن « محلی » است و از اسم نکره‌ی ماقبل خود تبعیت می‌کنند .

نکته‌ی مهم ۳ : یک اسم در آنِ واحد می‌تواند هم صفت داشته باشد هم مضاف‌ٌ الیه .

در فارسی صفت قبل از مضاف‌الیه می‌آید ، مانند  :

                کتاب         جالب          داستان .                      عطش    شدید       او

               صفت               مضاف‌الیه                               صفت        مضاف‌الیه

در عربی مضاف‌الیه قبل از صفت می‌آید ، مانند  : اَلسّلام علی عبـــادِ اللـهِ  الصّالِحینَ . ( سلام بر بندگان صالح خدا )                                                               مضاف‌الیه   نعت ( صفت )

أشــعَـهُ    الْقـمرِ   الْـفـضـّیهُ .          ( اشعه‌ی نقره‌ای ماه )

موصوف     مضاف‌الیه      صفت

عَــطْــشُــــهُ    الــشَّــدیـــــدُ .     ( عطش شدید او )

   موصوف    مضاف‌ٌ الیه       صفت

نکته‌ی مهم ۴ : در زبان عربی بر خلاف فارسی ، مضافٌ‌الیه بر صفت مقدم است .

نکته‌ی مهم ۵ : در زبان عربی برخی از اسم‌ها وجود دارند که بدون داشتن علامت تانیث  ،     « مؤنث » به شمار می‌آیند . مانند : ‌شمسٌ ( خورشید ) ، أرضٌ ( زمین ) ، نارٌ ( آتش ) ، ریحٌ ( باد ) ،  دارٌ ( خانه ) ، بئرٌ ( چاه ) و نام اغلب اعضای زوج بدن ( رِجْلٌ :‌ ( پا  ) ، ید : ( دست ) ، عَین : چشم  و … ) که به آنها « مونث معنوی » می‌گویند .

نکته‌ی مهم ۶ : گاهی اوقات برای کلمه ای نکره ، جمله ای می آید و آن را توصیف می کند که آن جمله را صفت از نوع جمله ی وصفیه می گوییم . مانند :

رایتُ    ظَبیاً      یَمشی بِهدوءٍ .

                                                                         موصوف      صفت از نوع جمله ی وصفیه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *