قواعد درس هشتم از کتاب اول دبیرستان
نکته ی ا : کلمات مبنی را بر اساس حرکت آخر آنها چنین می نامیم.
۱) مبنی بر فتح : ( ـــَـ ) ، مانند : ألَّذینَ ، کَتَبَ ، ثُمَّ ، ذلکَ ، نَظَرَتْ ، وَ ، رُبَّ .
۲) مبنی بر ضم : ( ـــُـ ) ، مانند : نَحْنُ ، مُنْدُ ، ذَهَبُوا ، .
۳) مبنی بر کسر : ( ـــِـ ) ، مانند : أمْسِ ، هؤلاءِ ، أنْتِ ، لـِ ، هذِهِ .
۴) مبنی بر سکون : ( ـــْـ ) ، مانند : مَنْ ، مِنْ ، هذا ، عَلی ، فِی ، ذَهَبْتَ ، یَنْـظُـرْنَ .
نکته ی مهم۱ : افعال ماضی ، مضارع و امر بر اساس دومین حرف اصلی ( عینً الفعل ) آن مشخص می شود که مبنی بر ( فتح یا ضم یا سکون ) است مثلاً : یَنْـظُـرْنَ ( ـرْ ) آن ، ساکن است و مبنی بر سکون می با شد .
نکته ی مهم۲ : کلماتی که به « الف » و « یاء » ختم می شوند ، مبنی بر سکون هستند ، مانند :
عَلَی ــ إلی ــ فِی ــ الّتی ــ الَّذی
مبنی بر سکون مبنی بر سکون مبنی بر سکون مبنی بر سکون مبنی بر سکون
نکته ی۲ : به حرکات آخر کلمات معرب « اعراب » گویند که بر چهار نوع است :
۱) رفع : که غالباً علامت آن ضمه ( ــٌـــُـ ) است، مانند : طالبٌ ، اَلْـمُعلِّمُ ، مُحمَّـدٌ .
۲ ) نصب : که غالباً علامت آن فتحه ( ــًـــَـ ) است، مانند : طالباً ، اَلْـمُعلِّمَ ، مُحمَّـداً .
۳ ) جر : که غالباً علامت آن کسره ( ــٍـــِـ ) است، مانند : طالبٍ ، اَلْـمُعلِّمِ ، مُحمَّـدٍ .
۴ ) جزم : که غالباً علامت آن ساکن ( ــْـ ) است، مانند : لا تَذْهَبْ ، اُکْتُبْ .
کلمات مبنی و معرب در عربی عبارتند از :
الف) کلمات مبنی
۱) دراسم ها = ضمایر ( منفصل و متصل ) ، اسم های اشاره ( نزدیک و دور ) ، اسم های موصول ( عام و خاص ) ، اسم های استفهام ( اسم های اشاره و اسم های موصول در صیغه های مثنی مبنی نیستند ).
۲) در فعل ها = تمام فعل های ماضی ، تمام فعل های امر ، فعل مضارع در صیغه های جمع مؤنث غایب و جمع مؤنث مخاطب ( ۶ و ۱۲ ) .
۳) درحرف ها = تمامی حروف مبنی هستند و در کلمه های « مبنی » در باره ی « جامد » و « مشتق » بودن ، صحبت نمی شود.
ب) کلمات معرب
۱) دراسم ها = اغلب اسم ها معرب اند به جز اسم های مبنی که به آنها اشاره کردیم.
۲) در فعل ها = فعل مضارع جز در دو صیغه ( جمع مؤنث غایب و مخاطب ) در بقیه ی صیغه ها معرب هستند .