قواعد درس اول از کتاب دوم دبیرستان انسانی
با هشت باب از ثلاثی مزید آشنا هستید .
باب های ثلاثی مزید | اَلمْاضی | اَلْمضارعُ | َاْلأمرُ(لِلْمُخطابِ) | اَلْمصدر(اَلْبابُ) | اَلْحروفُ الزّائدُ |
یک حرف زائد | أفْعَلَ فَعَّلَ فاعَلَ | یُفْعِلَ یُفَعِّلَ یُفاعِلُ | أفْعِلْ فَعِّلْ فاعِلْ | إفعال تفعیل مُفاعَلَه(فعِال) | همزه تکرار عین الفعل الف |
دو حرف زائد | تَفاعَلَ تَفَعَّلَ اِفّتَعَلَ اِنْفَعَلَ | یَتَفاعَلُ یَتَفَعَّلُ یَفّتَعِلُ یَنْفَعِلُ | تَفاعَلْ تَفَعَّلْ اِفْتَعِلْ اِنْفَعِلْ | تَفاعُل تَفَعُّل اِفْتِعال اِنْفِعال | ت ، الف ت،تکرارعین الفعل اِ ، ت اِ ، ن |
سه حرف زائد | اِستَفْعَلَ | یَسْتَفْعِلُ | اِسْتَفْعِلْ | اِسْتِفْعال | اِ ، س ، ت |
تعریف رباعی مجرد : به فعلی که اولین صیغه ماضی آن از چهار حرف تشکیل شده باشد و هر چهار حرف آن اصلی باشد ( رباعی مجرد ) نام دارد .
وزن رباعی مجرد | الماضی | المضارع | الامر | المصدر (باب) |
وزن | فَعْلَلَ | یُفَعْلِلُ | فَعْلِلْ | فَعْلَلَه ( فِعْلال ) |
مثال | زَلزَلَ | یُزَلزِلُ | زَلْزِلْ | زَلْزَلَه ( زِلزال ) |
جامد و مشتق
تعریف جامد : اسمی که از کلمه ی دیگری گرفته نشده باشد ( جامد ) نام دارد ، مانند : قلم ، شمس ، جبل
تعریف مشتق : اسمی که از کلمه ی دیگری گرفته شده باشد ( مشتق ) نام دارد ، مانند : عالم ، معلوم ، معلم ، علوم
مشتقات هشت دسته هستند که پیش از این با هفت دسته از آن آشنا شدید .
مشتقات عبارت اند از : اسم فاعل ، اسم مفعول ، صفت مشبهه ، اسم مبالغه ، اسم تفضیل ، اسم مکان و اسم زمان و اسم آلت .
تعریف اسم آلت : اسم مشتقی که بر ابزار و وسیله ی انجام فعل دلالت کند و از آن فعل گرفته شده باشد ( اسم آلت ) نام دارد ، مانند : مِفتاح ( کلید ) [ از فعل «فَتَحَ» ]
وزن های اسم آلت عبارت اند از : مِفْعال ، مِفْعَل ، مِفْعَله
مِفْعال : مِقراضٌ = قیچی ، مُسمارٌ = میخ ، منشارٌ = اره ، مفتاحٌ = کلید
مِفْعَل : مِصعَدٌ = آسانسور ،
مِفْعَله : مِکْنَسَهٌ = جارو ،
اســم آلــت که به آلـــت دالّ اســـت مِـفْـعَـلُ ، مِـفـْعَـلـهُ ، مِـفْـعـال اسـت