قواعد درس پنجم از کتاب دوم دبیرستان انسانی
۱-اسم مقصور: اسمی است که به الف مقصوره ختم شود . مانند: دنیا ، کبری
اعراب درحالت رفع : جاءَ الْـفتَی فاعل ، مرفوع تقدیراً
اعراب درحالت نصب : رأیتُ الْـفتَی مفعول به ، منصوب تقدیراً
اعراب درحالت جر : سَلَّمْتُ عَلی الْـفتَی مجروربه حرف جرتقدیراً
نکته ی مهم : اعراب اسم مقصور در هر سه حالت ( رفعی ، نصبی ، جری ) تقدیری است .
۲-اسم منقوص : اسمی است که به یاءماقبل مکسورختم شود . مانند : قاضِی ، هادی
نکته ی مهم۱ : اسم های منقوص اگر در حالت معرفه یعنی دارای ( الـ )باشند :
اعراب درحالت رفع : حَـضَرَ الْقاضِی فِی الْمَحکَمَهِ . فاعل ، مرفوع تـقدیراً
اعراب درحالت نصب : شاهدتُ القاضِیَ فِی الْمَحکَمَهِ . مفعول به ، منصوب بافتحه
اعراب درحالت جر : سَلَّمْتُ عَلی القاضِی فِی الْمَحکَمَهِ . مجروربه حرف جرتـقدیراً
نکته ی مهم۲ : اعراب اسم منقوص معرفه در دو حالت ( رفعی ، جری ) تقدیری است و در حالت ( نصبی ) به صورت ظاهری می باشد .
نکته ی مهم۳ : اسم های منقوص اگر در حالت نکره یعنی بدون ( الـ ) باشند :
اعراب درحالت رفع : حَـضَرَ قاضٍ ( قاضی ) فِی الْمَحکَمَهِ فاعل ، مرفوع تـقدیراً
اعراب درحالت نصب : شاهدتُ قاضِیَاً فِی الْمَحکَمَهِ مفعول به ، منصوب
اعراب درحالت جر : سَلَّمْتُ عَلی قاضٍ ( قاضی ) فِی الْمَحکَمَهِ مجروربه حرف جرتـقدیراً
نکته ی مهم۴ : اعراب اسم منقوص نکره در دو حالت ( رفعی ، جری ) تقدیری است ویاء آن حذف می شود و تنوین جر( ــٍـ ) می گیرد و در حالت ( نصبی ) به صورت ظاهری با تنوین نصب ( ــًـ ) می آید .
۳- اسم مضاف به یای متکلم : اسمی است که به ضمیرمتکلم وحده « ی » اضافه می شود. مانند : صدیقی
درهرسه رفع : هـذا کِتابـی خبر، مرفوع تقدیراً
حالت اعراب نصب : قرأتُ کِتابـی مفعول به ، منصوب تقدیراً
تقدیری دارد جر : اَلْقِصَّـهُ فـی کِتابـی مجرور به حرف جرتقدیراً