قواعد عربی ۶

قواعد درس دوم از کتاب سوم راهنمایی

 ریشه یا حروف اصلی یک کلمه :

    در اغلب کلمات عربی معمولا سه حرف اصلی و جود دارد که این حروف در کلمات مختلف به یک شکل تکرار می شوند . به این حروف ریشه یا حروف اصلی کلمه گفته می شود.

    به حرف اول ریشه هر فعل فاء الفعل و به حرف دوم  عین الفعل و به حرف سوم لام الفعل گفته می شود.

       مانند ریشه نصر در کلمه : نـــا صـــــــر :

فاء الفعل

عین الفعل

لام الفعل

نَـــ

ـصَـ

ـرَ

      مثلا در کلمات (  عالِم –  معلوم –  تعلیم –  معلم –  علوم )  سه حرف اصلی  علم  به یک  شکل تکرار  شده است که به این حروف ، حروف اصلی می گویند.

 سوال۱ : حروف زائد چیست ؟ به حروفی غیر حروف اصلی که در یک کلمه وجود دارند             حروف زائد می گوییم.   مثلا در کلمه: مفعول (ف ، ع ، ل) حروف اصلی و (م ، و) حروف زائد هستند.

سوال۲  :  وزن چیست  و  به چه کلماتی هم وزن می گوییم؟

          وزن همان آهنگ است و به کلماتی هم وزن می گوییم که آهنگ آن ها با هم مشابه باشد .

معمولا در کلمات هم وزن :

۱- تعداد حروف آن ها با هم مساوی می باشد. ۲- حرکتهای روی حروف با هم مشابه است. مانند  :   ِانقِلاب  =   ِانفِعال.

سوال ۳ :   چگونه ریشه یک کلمه را پیدا کنیم ؟

           برای پیدا کردن ریشه یک کلمه ، ۱-  دو یا چند هم خانواده آن کلمه را به خاطر می آوریم ۲-  و با مقایسه آنها سه حرفی را که در همه کلمات تکرار شده است ، به عنوان حروف مشترک یا ریشه انتخاب می کنیم .

مانند: حمید ، حامد ، محمود ، احمد  که ریشه ی آنها ( حمد ) است.

 سوال۴  :   وزن ها چه کاربردهایی دارند؟

          در زبان عربی برای این که از ریشه یک کلمه ، مفهوم های مختلفی مانند : اسم فاعل ، اسم مفعول ، اسم تفضیل و .. بسازند معمولا آن را بر وزن کلمه هایی مانند: فاعل ، مفعول ، اَفعل و … می برند.

         پس یک ریشه یا سه حرف اصلی را به این دلیل بر وزن های مختلف می بریم تا بتوانیم از آن مفهوم های مختلفی بسازیم و در جهت انتقال مطالب ، به شنونده یا خواننده استفاده نماییم .

         وقتی ما ریشه ای مانند : (  علم  ) را بر وزن های :فاعل ، مفعول ،افعال ، تفعیل ، استفعال ، می بریم کلمه های جدیدی که عبارتند از : عالم ، معلوم ، اعلام ، تعلیم ، استعلام. ساخته می شود. پس ما با بردن علم در وزن های مختلف از آن مفهوم های جدیدی ساخته ایم.

       وزن (  فاعل  ) کلمات سه حرفی را به مفهوم (صفت فاعلی) تبدیل می کند. مانند : ناصر   =    یعنی یاری کننده       فاتح    =    پیروز      خالق   =     خلق کننده ، آفریننده

     وزن ( مفعول ) کلمات سه حرفی را به مفهوم (صفت مفعولی) تبدیل می کند مانند: محمود   =   ستایش شده     مسرورون   =   انسان های شاد       مکشوف   =      کشف شده

     وزن ( فعیل ) کلمات سه حرفی را به مفهوم ( صفت مطلق ) تبدیل می کند. مانند علیم= دانا    قلیل = مقدار کم    سریع = با سرعت

سوال۵ :  چگونه یک ریشه ی فعل  را به وزن های مختلف تبدیل می کنیم ؟

        برای این که یک ریشه را به وزن کلمه هایی مانند : ِافعال ، اِفتعال ، مفعول ، ِانفعال و … تبدیل می کنیم ، ابتدا سه حرف اصلی ریشه داده شده را زیر حروف ( ف  ع  ل ) قرار می دهیم و سپس حروف زائد وزن داده شده را به کلمه جدید اضافه می کنیم .

مانند  ( کرم )  بر وزن فعیل :

فـــَـــــــــــــــــعــــــــــــیــــــــــــــل

کــــــَـــــ

ـــــــر

ــــیــــــ

ـــــم

کلمه

کــــــَـــــ

ـــــــر

حرف زائد

ـــــم

حروف اصلی

سوال۶  –   چگونه وزن یک کلمه را پیدا کنیم ؟

          برای پیدا کردن وزن یک کلمه ،  ابتدا باید ریشه یا سه حرف اصلی کلمه را به روشی که در صفحه قبل توضیح دادیم ، پیدا کنیم ، سپس حروف اصلی( ف ع ل ) را زیر ریشه ای که پیدا کردیم قرار می دهیم . آن گاه حروف زائد کلمه را به وزن مان اضافه می کنیم .

       مثلا برای این که وزن کلمه ( اســــتـــقــــبــــا ل ) را به دست آوریم به ترتیب زیر عمل می کنیم :

   ۱-  ابتدا چند هم خانواده آن را می نویسیم :  مانند  :  مستقبل ،  مقبِِول ، ِِِاقبال ،  قابِل

بدین ترتیب در می یابیم که حروف اصلی آن ها   (  قـبـل )  است .  سپس به ترتیب زیر ، وزن آنها را به دست می آوریم :

ا  ســـــتــــقــــــبــــــا  ل                      یــــــــعــــــبـــــد  و  ن 

ا  ســـــتــــفــــــعــــــا  ل                      یــــــــفــــــعــــلــو  ن

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *