قواعد درس دهم از کتاب دوم دبیرستان ( انسانی ) :
عدد ومعدود
انواع عدد : ۱- اعداد اصلی ۲- اعداد ترتیبی
تعریف معدود : به کلماتی که مورد شمارش واقع می شوند « معدود » می گویند ، مانند : ثَـلاثَـهُ أقـلامٍ ( سه تا قلم )
عدد معدود
۱- اعداد اصلی
۱- عدد ( ۱ : واحد ، واحده ) و ( ۲ : ا ثـنان ، اثنتان ) جهت تأکید به کار می رود و کلمه بدون آنها هم به یکی و دو تا بودن دلالت دارد. مانند : هذا کتابٌ واحدٌ ، هذان کتابانِ اثنانِ
۲- عدد ( ۱ و ۲ ) نقش صفت دارند و تابع موصوف خود می باشند ، مانند : قَرأتُ مَجلَّتَیْنِ ِاثـنَـتَـیْـنِ .
۳ – اعداد ( ۳ تا۱۰ ) قبل از معدود می آیند و از نظر جنس ( مذکر ومؤنث ) مخالف معدود می باشند و معدود آن ها نیز جمع و مجرور است . أربعهُ کتبٍ ، أربعُ مجلاتٍ
۴- اعراب ا عداد ( ۳ تا۱۰ ) تابع جمله است . مانند : اِشْتَرَیْتُ خَمْسهَ أقـلامٍ . خَمسهَ مفعولٌ به است و منصوب .
۵- عدد ( ۱۱و۱۲ ) از نظر جنس با معدود خود مطابقت دارند . و معدود آن ها مفرد و منصوب است مانند : أحَـدَ عَـشَـرَ طـالـباً ، إحْـدَی عَـشرهَ طـالبـهً .
۶- هر دو جزء عدد ( ۱۱ ) مبنی بر فتح است و بنابراین محل اعراب آن بستگی به جمله دارد مانند : جاءَ اَحَدَ عَشَرَ سَیاحاً الی مدینـتـِنا . اَحَد عَشرَ : فاعل مرفوع محلاً و جزء اول عدد( ۱۲ ) اعراب مثنی را دارد و جزء دوم مبنی بر فتح است . مانند :
عَدَدُ الْاَئمَّهِ مِنْ اَهلِ الْبَیتِ اِثنا عَشَرَ اِماماً ، اِثنا عَشَرَ : خبر مرفوع به الف
۷- اگر معدود مجرور باشد ، مضاف الیه است . مانند : فِـی الْمَسبحِ ثَمانیهُ سَابحینَ ، سابِحین :
مضاف الیه و مجرور به یاء
اعداد ۲۰ عشرون عشرین ۳۰ ثلاثون ثلاثین ۴۰ اربعون اربعین ۵۰ خمسون خمسین ۶۰ ستون ستین
۷۰ سبعون سبعین ۸۰ ثمانون ثمانین ۹۰ تسعون تسعین ۱۰۰ مئه ۲۰۰ مئتین – صدها : مئات ۱۰۰۰ الف
۲۰۰۰ الفین – هزاران : آلاف
۸- جدول اعداد :
عدد | مذکر | مؤنث | عدد | مذکر | مؤنث |
۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ۶ | واحد اِثنان (اثنیْنِ) ثلاث أربع خَمس سِتّ | واحده إثنتانِ(إثَنَتَیْنِ) ثلاثَه أربعه خَمسه سِتّـه | ۷ ۸ ۹ ۱۰ ۱۱ ۱۲ | سَبْع ثَمانی تِسْع عَشْر أحدَ عَشَرَ إثنا عَشَرَ (اثنی عَشَرَ) | سَبْعه ثَمانیه تسْعَه عَشَرَه إحدی عَشْرَهَ إثنتا عَشْرَهَ (إثنتَیْ عَشْرهَ) |
۲- اعداد ترتیبی
اول ثانی ثالث رابع خامس سادس سابع ثامن تاسع عاشر حادی عشر ثانی عشر
اولی ثانیه ثالثه رابعه خامسه سادسه سابعه ثامنه تاسعه عاشر حادیه عشره ثانیه عشره