قواعد درس یازدهم از کتاب دوم دبیرستان ( انسانی ) :
افعال ناقصه
افعال ناقصه بر سر جمله اسمیه در می آیند و مبتدا به عنوان اسم آن مرفوع ( ــُـــٌـ ) می ماند و خبر به عنوان خبرفعل ناقصه ، منصوب ( ــَــًـ ) می شود .
مانند : اَلرّبیعُ جَمیلٌ کــــانَ الرَّبــیعُ جَمیلاً
از افعال ناقصه اسم کان و مرفوع خبر کان و منصوب
مهم ترین فعل های ناقص عبارتند از : کانَ ( بود ) ، صارَ ( شد ) ، لَیْسَ (نیست) ، أصْبَحَ ( شد،گردید ) ، مادامَ ( تاوقتی که… ) ، مازالَ ( همواره ، همیشه … ) ، ظَلَّ ( ماند ، شد )
انواع اسم افعال ناقصه
۱- اسم ظاهر مانند : لیــسَ الْمؤمـنُ مـعتدیاً .
۲- ضمیر بارز مانند : کُنْـتَ نَشیطاً فی الدَّرسِ .
۳- ضمیر مستتر مانند : کُنْ ( أنتَ ) صادقاً فی عَمَلِکَ .
انواع خبر افعال ناقصه
۱- مفرد مانند : کانَ الْفَلّاحُ ســاعیاً .
۲- جمله مانند : کانَ الفلاحُ یَزْرَعُ الأرضَ .
۳- جار و مجرور مانند : کانَ الفلاحُ فِـی المزرعهِ .
۴- شبه جمله مانند : کانَ الفلاحُ امام المزرعهِ .
نکته ی مهم : هرگاه مبتدا ضمیر منفصل باشد و به عنوان اسم افعال ناقصه درآید باید به ضمیر متصل تبدیل شود .
مانند : هُم ناجحونَ أصْبَحُوا ناجحینَ .
أنتنّ ناجحاتٌ أصبِحْتُنَّ ناجحاتٍ .
اعراب افعال ناقص
کلمه | اعراب رفع | اعراب نصب | اعراب جر |
مفرد | اسم ( ـُـــٌـ ) | خبر ( ـَـــًـ ) | —– |
مثنی | اسم ( انِ ) | ـیْنِ | —– |
جمع مذکر سالم | اسم ( ونَ ) | ـینَ | —– |
جمع مونث سالم | ( اتُ ، اتٌ ) | ( اتِ ) | —– |