مجلس بله برون
بَله بُرون (یا بَلّه بُرون = بلی بُران ) بخش مهمی از مراحل عروسی سنتی ایرانی است که مراسم آن‌معمولاً پس از مرحله خواستگاری و پیش از عقدکنان برگزار میشود.
بنابر عرف و سنتهای اجتماعی، مجلس بله برون بیشتر شب هنگام و با حضور جمعی از بزرگان وسالخوردگان دوگروه از قوم و طایفه و خویشان خانواده دختر و پسر، در خانه پدر دختر برگزار میشود. گردهمایی در این مجلس به قصد تعیین شرایط مادی و معنوی ازدواج وپذیرش تعهدات خانواده داماد نسبت به خانواده عروس است. از این رو، بلهبُران در تحقق پیمان زناشویی و پیوند دو خانواده یا دو طایفه اهمیت بسیاری دارد.
در مجلس بله برون، مردان ریش سفید دوگروه درباره میزان مهر، شیربها، و نقد یا نسیه پرداختن یا کم و بیش کردن میزان آنها، تأمین بعضی از هزینه های عروسی مانند میزان خرید طلا و جواهر، چگونگی برگزاری مجلس عقد و عروسی و سنگین یا سبک گرفتن آنها، شمارمهمانان و مانند اینها گفتگو میکنند که گاه ساعتها به درازا می کشد. پس از توافق طرفین، معمولاً سیاهه‌ای از تعهدات را روی دو نسخه کاغذ می‌نویسند و به امضای پدر داماد و پدرعروس و چندتن از ریش سفیدان مجلس می‌رسانند.
گل و شیرینی یکی از نمادهای زیبا و به یادماندنیترین این مراسم که نمایانگر حُسن سلیقه و مهر و محبت داماد و هم چنین توجه ویژه خانواده داماد به عروس و خانواده اوست. پس به جاست که در انتخاب آن دقت لازم به کار رود. هنگام ورود به خانۀ عروس حتماً سبد گل در دست داماد باشد و آن را به عروس خانم تقدیم کند.
معمولاً سینی شیرینی توسط قنادیها تزیین میشود، سبد یا دستهگل انگشتر‌نشان برای عروس خانم و بعضی‌ها یک کلهقند تزیین شده هدیه میبرند.
طبق یک سنت قدیمی خانواده داماد در مراسم بله بُران برای جلب رضایت عروس و خانواده او در گرفتن بله قطعی هدایایی تقدیم میکنند. از قدیم پیشکش متداول در این مناسبت یک قواره پارچه پیراهنی زنانه و یک انگشتر برای عروس است. البته در برخی خانوادههای مذهبی معمولاً به جای پارچه پیراهنی پارچه چادری هدیه میشود. بدیهی است این پارچه چادری نباید مشکی باشد.
پس از یک پذیرایی مقدماتی، بر عهدۀ پدر یا بزرگ خاندان داماد است که باب گفتگو دربارۀ شرایط ازدواج را بگشاید. در این مورد بهتر است که پدر داماد مطلب کوتاهی را در رابطه با هر چه زودتر و بهتر سرگرفتن این پیوند با امید تداوم آن بیان کند و با احترام، شرایط پیشنهادی خانوادۀ عروس را از پدر عروس جویا شود. در این مرحله وظیفۀ بزرگترها، افراد نکتهدان و خوش سخن است که نقش خود را به خوبی ایفا کنند و نگذارند زمانی دراز به سکوت یا تعارفهای بیهوده بگذرد.
در این هنگام بزرگ خاندان یا پدر عروس شرایطی را که در مشورت با مادر دختر، عروس و دیگر نزدیکان در نظر گرفته است با صراحت و بدون حاشیه رفتن مطرح میکند. خانوادۀ عروس باید به خوبی آگاه باشند که این مرحله نه فقط از دیدگاه مادی، بلکه از منظر تمامی مسایل معنوی و خواستههای ویژه تأثیر به سزایی در آیندۀ زوج، به خصوص دخترشان خواهد داشت. به این دلیل باید توجه داشته باشند که نکتهای را از قلم نیندازند.
معمولاً موارد زیر، در شرایط بلهبُران مطرح میشوند:
۱٫ تعیین مهریه
۲٫ اعلام میزان تقریبی جهیزیه عروس
۳٫ مطرح کردن رسوم قدیمی مانند درخواست شیربها در صورت مرسوم بودن در خانواده عروس
۴٫ تعیین دقیق وضعیت مسکن زوج
۵٫ اجازه ادامه کار یا ادامه تحصیل عروس
۶٫ تقاضای حق انتخاب مسکن، طلاق و کار برای دختر، در صورت مرسوم بودن در خانواده عروس
۷٫ مطرح کردن آداب خانوادگی مانند امضای فهرست جهاز عروس از سوی داماد و بزرگتر او، در صورت مرسوم بودن در خانواده عروس
۸٫ مشخص شدن زمان مراسم نامزدی در صورت پذیرش خانواده عروس و فاصله زمانی آن تا عقد و ازدواج
۹٫ مشخص شدن دقیق زمان عقد و عروسی و همزمانی یا جدا بودن آن.[۱]
شیربها
در بین بعضی مردم و در بعضی جاها مرسوم است که هنگام قرار دادن مهر چیزی را به عنوان شیربها تعیین میکنند. شیربها را غالباً قبل از عروسی و بصورت نقد در اختیار خانواده عروس قرار می دهند.
شیربها میزانی از پول یا املاک و مستغلات و یا کالایی است که برای انجام عقد ازدواج از طرف داماد یا خانواده او به پدر یا خانواده عروس و در مواردی به مادر عروس داده میشود. کلمه شیربها به خوبی منظور از این رسم را میرساند که داماد بهای رنج و زحمت والدین عروس و بزرگ شدن دختر را به آنها میپردازد.
برابر واژه شیربها در پارهای نقاط واژههای «نقدینگی»، «زر» یا «باشلق» هم به کار میرود.
تعیین شیربها به یکی از دو صورت میتواند انجام بگیرد که حکم آنها متفاوت خواهد بود.
اول: این که شیربها واقعاً جزئی از مهر باشد که والدین دختر نقداً آن را دریافت میکنند برای این که در خرید جهیزیه به مصرف برسانند. در این صورت وجه نقد گرچه به عنوان شیربها نامیده شود ولیکن در واقع جزء مهر میباشد و مالک آن هم دختر است نه والدین او. چنین قراردادی اشکال ندارد، لیکن چون ملک دختر است تصرف در آن باید با اجازه او باشد.
دوم: این که شیربها جزء مهر نباشد بلکه مقداری باشد اضافی که والدین دختر میخواهند آن را برای خودشان و به عنوان حقالزحمه از داماد بگیرند، البته چنین قراردادی باطل ولی اصل عقد صحیح است. والدین دختر حق ندارند به عنان شیربها چیزی را از داماد مطالبه نمایند. و اگر بدون رضایت چیزی از او بگیرند حرام است و غیر مشروع.
به هر حال شیربها با این‌که یک امر غیرمشروعی است (در صورت دوم) اما متأسفانه در بین بسیاری از مردم و بالأخص در بعضی مناطق ایران صورت رسمیت به خود گرفته و یکی از لوازم حتمی ازدواج به شمار
میرود. و به صورت مشکلی در طریق ازدواج به موقع جوانان شده است. چه بسیارند جوانانی که چون قادر به پرداخت شیربها نیستند ناچارند بر خلاف میل طبیعی ازدواج را به تأخیر بنیدازند.[۲]
منابع:
ـ امینی، ابراهیم، جوان و همسرگزینی، بوستان کتاب، چاپ سوم، قم، ۱۳۸۷٫
ـ امینی، ابراهیم، انتخاب همسر، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان، چاپ ششم، تهران، ۱۳۸۷٫
ـ فرهنگی، ریحانه، آداب و رسوم؛ بلهبُران و نامزدی؛ کلک آزادگان، جشن ازدواج، چاپ یکم، تهران، ۱۳۸۴٫
[۱] – ریحانه فرهنگی، بلهبُران و نامزدی، صص ۸۲ – ۸۰٫
[۲] – ر.ک. ابراهیم امینی، انتخاب همسر، ص ۲۰۷ / جوان و همسرگزینی، صص ۲۱۱ – ۲۱۰٫