برای خرید محصول فوق ، روی دکمه خرید زیر کلیک کنید .
مقدمه
۱- هورمون ها موادی هستند که سلول های خاصی آنها را به درون خون ترشح می کنند تا فعالیت سلول های دیگری را در بدن تنظیم کنند.
۲- سلول هایی که تحت تأثیر هورمون قرار می گیرند ، سلول های هدف نامیده می شوند.
۳- کار کلی هورمون ها در اصل ، هماهنگ کردن فعالیت های بافت ها و اندام های گوناگون بدن با همدیگر است.
۴- چهار عمل اصلی هورمون ها عبارتند از : ۱
۱- تنظیم فرآیند های مختلف ، از قبیل رشد ، نمو ، رفتار و تولید مثل
۲- ایجاد هماهنگی بین تولید ، مصرف و ذخیره‌ی انرژی
۳- حفظ حالت پایدار بدن مثل ثابت نگه داشتن مقدار آب و نمک های مختلف درون بدن
۴- وادار کردن بدن به انجام واکنش در برابر محرک ها ، مانند ستیز و گریز .
۵- هورمون ها نوعی پیک شیمیایی هستند.
۶- پیک شیمیایی ، ماده‌ای شیمیایی است که پیامی را از بخشی از بدن به بخش یا بخش های دیگری از بدن می رساند.
۷- هورمون ها بعد از ترشح توسط جریان خون ، خود را به سلول های هدف می رسانند.
۸- پیک های شیمیایی مثل انتقال دهنده های عصبی که وارد خون نمی شوند ، هورمون محسوب نمی شوند.
۹- دستوری که هورمون به سلول هدف می دهد ، هم بستگی به نوع هورمون و هم بستگی به سلول هدف دارد.
۱۰- یک نوع هورمون می تواند بر دو نوع سلول هدف ، دو تأثیر متفاوت داشته باشد.
قسمت اول (هورمون ها دراندام ها و بافت های خاصی ساخته می شوند.)
۱۱- غده ، اندامی است که سلول های آن موادی از خود ترشح می کنند.
۱۲- غده ی درون ریز اندامی است که کار اصلی آن ترشح هورمون است.
۱۳- بعضی از اندام های بدن ، ضمن انجام کارهای خاص خود ، ترشح هورمون را نیز به عنوان یک وظیفه‌ی فرعی ، انجام می دهند.
۱۴- مغز ، معده ، روده‌ی باریک ، کلیه و قلب ، نمونه ی این اندام ها هستند که دارای سلول های درون ریز هستند.
۱۵- به مجموعه‌ی غده ها و سلول های درون ریز بدن ، دستگاه درون ریز گفته می شود.
۱۶- دستگاه درون ریز ، به ترتیب از بالا به پائین دارای قسمت های اصلی زیر است :
۱- هیپوتالاموس ۲- هیپوفیز ۳- غده‌ی پینه‌آل یا صنوبری ۴- تیروئید ۵- پاراتیروئید ۶- تیموس ۷- غده‌ی فوق کلیه ۸- پنکراس یا لوزالمعده ۹ – غدد جنسی(بیضه ها در مردان و تخمدان ها در زنان)
۱۷- غده ی برون ریز ، غده‌ای است که مواد خاصی را به درون ساختار های لوله مانند خود که مجرانامیده می شوند ، ترشح می کند.
۱۸- این مجرا ، ماده ی ترشح شده را به قسمت های خاصی از درون یا بیرون بدن هدایت می کنند.
۱۹- غدد بزاقی ، غده های عرق ، غده های ترشح کننده‌ی آنزیم های گوارشی و جگر (با تولید صفرا)نمونه هایی از غده های برون ریز می باشند.
۲۰- پانکراس ، غده ای است که هم درای قسمت درون ریز و هم دارای قسمت برون ریز است .
۲۱- قسمت برون ریز پانکراس ، بی کربنات و آنزیم های گوارشی می سازد که به روده ی باریک می ریزند ؛ و قسمت درون ریز آن دو هورمون انسولین و گلوکاگن می سازد که هر دو در تنظیم قند خوندخالت دارند.
۲۲- در مقایسه ی هورمون ها و انتقال دهنده های عصبی می توان گفت که شباهت آنها این است که هر دوی آنها پیک شیمیایی هستند.
تفاوت آنها در این است که:
۱- به پیک شیمیایی دستگاه درون ریز ، هورمون می گویند ولی به پیک شیمیایی دستگاه عصبی ، انتقال دهنده‌ی عصبی
۲- انتقال دهنده های عصبی عمل سریع و عمر کوتاه دارند ولی هورمون ها اثرات کندتر و طولانی تری ایجاد می کنند.
۳- انتقال دهنده های عصبی از نورون آزاد می شوند و به فضای سیناپسی می ریزند ولی هورمون ها از سلول های درون ریز به داخل مایع میان بافتی و سپس خون ترشح می‌شوند.
۲۳- بعضی مواد در دستگاه عصبی نقش انتقال دهنده‌ی عصبی و در دستگاه درون ریز نقش هورمون دارند مثل اپی نفرین
قسمت دوم ( هورمون ها چگونه کار می کنند؟)
۲۴- هورمون ها عمل اختصاصی دارند ، یعنی اینکه فقط به سلول های هدف متصل می شوند و بر آنها اثر می کنند.
۲۵- اگر هورمون ها به صورت اختصاصی عمل نمی کردند ، با آزاد شدن آن ، همه ی سلول های بدن تحت تأثیر قرار می گرفت و فعالیت های نامنظمی ایجاد می شد.
۲۶- هورمون ها سلول های هدف را از روی گیرنده ی آن شناسایی می کنند.
۲۷- گیرنده مولکولی است که روی سلول و یا درون سلول (درون سیتوپلاسم یا هسته ) قرار دارد واز نظر شکل سه بعدی به گونه ای است که فقط با ماده ی شیمیایی مکمل خود ( مثلا هورمون) جفت و جور می شود.
۲۸- گیرنده ها معمولاً ساختار پروتئینی دارند.
انواع هورمون ها
۲۹- هورمون ها را می توان در دو گروه ۱- هورمون های آمینو اسیدی و ۲- هورمون های استروئیدی قرار داد.
۳۰- هورمون های آمینو اسیدی از یک آمینو اسید تغییر شکل یافته( مانند تیروکسین) ، یا تعدادی آمینو اسید به هم متصل شده ( پروتئین) تشکیل شده است.
۳۱- هورمون استروئیدی ، دارای ساختار لیپیدی هستند و از کلسترول ساخته می شوند.
۳۲- چون هورمون های آمینواسیدی نمی توانند از غشای سلول عبور کنند ، گیرنده‌ی آنها بر روی غشای سلول قرار دارد.
۳۳- مراحل عمل هورمون های آمینواسیدی به شرح زیر است.
a. با اتصال هورمون به گیرنده، شکل گیرنده‌ی آن تغییر می کند.
b. این تغییر شکل سبب ایجاد ماده ای در درون سلول می شودکه به آن پیک دومین گفته می شود.
c. پیک دومین سبب فعال یا غیر فعال شدن یک آنزیم یا زنجیره‌ای از آنزیم ها دردرون سلول می شود.
d. سرانجام فعالیت سلولِ هدف در اثر تغییر عملکرد آنزیم یا آنزیم ها یی که گفته شد ، تغییر می کند.
۳۴- در واقع پیک اول همان هورمون است و پیک دوم AMP حلقوی است که از تغییر ATP به وجود می آید.
۳۵- هورمون های استروئیدی به راحتی در غشای سلول حل شده و از آن عبور می کنند.
۳۶- گیرنده های این هورمون ها در سیتوپلاسم و یا هسته‌ی سلول هدف قرار دارند.
۳۷- بعد از اتصال هورمون استروئیدی به گیرنده‌ی خود ، فعالیت سلول تغییر می کند.
۳۸- گلوکاگن یک هورمون آمینواسیدی است که گیرنده ی آن بر روی غشا قرار دارد .
۳۹- تیروکسین نیز یک هورمون آمینواسیدی است ولی گیرنده‌ی ان در داخل هسته قرار دارد.(استثنای هورمون های آمینو اسیدی)
۴۰- تنظیم ترشح یک هورمون بر اساس مقدار همان هورمون در خون را خود تنظیمی گویند.
۴۱- خود تنظیمی به دو صورت منفی و مثبت وجود دارد.
۴۲- اگر زیاد شدن یک هورمون در خون ، سرانجام سبب کاهش ترشح آن هورمون شود و بر عکس ، به این حالت مکانیسم خودتنظیمی منفی گفته می شود.
۴۳- اگر افزایش مقدار هورمون در خون سببب افزایش مقدار تولید و ترشح آن و بر عکس ، به این حالت مکانیسم خود تنظیمی مثبت گفته می شود.
۴۴- بیشتر مکانیسم های خود تنظیمی هورمون ها از نوع خود تنظیمی منفی هستند.
قسمت سوم – غده های درون ریز اصلی بدن
۴۵- دو غده‌ی درون ریز هیپوتالاموس و هیپوفیز ترشح اولیه‌ی بسیاری از هورمون ها را کنترل می کنند ومرکز اصلی کنترل برای سایر غدد درون ریز هستند.
۴۶- هیپوتالاموس مرکزی در مغز است که فعالیت های دستگاه عصبی و دستگاه درون ریز را با هم هماهنگ می کند.
۴۷- هیپوتالاموس همچنین بسیاری ازاعمال بدن مثل دمای بدن ، فشار خون ، احساسات و … را هم کنترل می کند.
۴۸- هیپوتالاموس از قسمت های دیگر مغز اطلاعاتی را درباره ی شرایط بدن به دست می آورد و سپس به این اطلاعات و نیز غلظت هورمون ها در خون پاسخ می دهد.
۴۹- هیپوتالاموس در واقع با صادر کردن دستورهایی به غده‌ی هیپوفیز کار کنترل هورمونی خود را انجام می دهد.
۵۰- دستورهای هیپوتالاموس به هیپوفیز با آزاد کردن هورمون های آزاد کننده و یا هورمون های مهار کنده‌ای است که از راه رگهای خونی به هیپوفیز می‌رسند.
۵۱- هیپوفیز هم در پاسخ به هورمون های هیپوتالاموس ، مقدار هورمون های تولیدی خود را تغییر می دهد.
۵۲- هیپوفیز دو دسته هورمون تولید می کند ۱- هورمون هایی که مستقیماً روی سلول های هدف خود اثر می گذارند ۲- هورمون هایی که بر روی سایر غدد درون ریز اثر می کنند و کار‌آنها را کنترل می کنند.
۵۳- بعضی از سلول های عصبی هیپوتالاموس دارای آکسون هایی هستند که تا قسمت پشتی غده‌ی هیپوفیز ادامه می یابند. این سلول ها دو هورمون به نام های اکسی توسین و هورمون ضد ادراریتولید می کنند که در هیپوفیز پسین ذخیره و در هنگام لزوم وارد خون می شوند.
۵۴- اکسی توسین سبب خروج شیر از غده های پستانی مادر و نیز سبب انقباضات رحم در هنگام زایمان می شود.
۵۵- هورمون ضد ادراری سبب می شود که در مواقع لزوم ، ادرار غلیظ شود و در نتیجه آب بدن حفظ شود.
۵۶- غده‌ی تیروئید غده ی درون ریز سپری شکلی است که در جلوی گلو قرار گرفته است .
۵۷- کلمه ی تیروئید از کلمه ی یونانی ” تیروس ” به معنی ” سپر ” گرفته شده است.
۵۸- غده‌ی تیروئید ، هورمون های تیروئیدی تولید می کند که ۱- میزان سوخت و ساز را دربدن تنظیم می کنند و ۲- رشد طبیعی مغز ، استخوان و ماهیچه ها را طی دوران کودکی افزایش می دهند.
۵۹- هورمون های تیروئیدی در بزرگسالان در افزایش هوشیاری نقش دارند.
۶۰- هورمون های تیروئیدی آمینواسید های تغییر شکل یافته ای هستند که از افزوده شدن ید به آمینواسید تیروزین ایجاد می شوند.
۶۱- اگر نمک های ید در غذا کم باشند ، غده‌ی تیروئید به خاطر تلاش بیشتر برای ساخت هورمون بزرگ می شود که به غده‌ی تیروئید بزرگ گواتر گفته میشود.
۶۲- گواتر با افزودن ید به نمک خوراکی قابل پیشگیری است.
۶۳- اگر میزان تولید هومون های تیروئیدی در بدن کم شود ، اصطلاحا به آن کم کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم گفته می شود.
۶۴- کم کاری تیروئید در کودکان ممکن است باعث کاهش رشد بدن و یا عقب افتادگی ذهنی و یا هر دوی این عوارض شود.
۶۵- کم کاری تیروئید در بزرگسالان ممکن است سبب خشکی پوست ، کمبود انرژی بدن و افزایش وزن بدن شود.
۶۶- افزایش تولید هورمون تیروئید در بدن را پرکاری تیروئیدی یا هیپر تیروئیدیسم گویند.
۶۷- پرکاری تیروئید می تواند باعث بی قراری ، اختلالات خواب ، افزایش ضربان قلب و کاهش وزنشود.
تنظیم مقدار کلسیم بدن
۶۸- بالا بودن مقدار کلسیم در خون سبب ترشح هورمونی به نام کلسی تونین از غده‌ی تیروئید می شود.
۶۹- کلسی تونین سبب افزایش رسوب کلسیم در بافت استخوانی و در نتیجه کاهش آن در خون می شود.
۷۰- کلسیم برای انقباض ماهیچه ها و نیز برای ترشح بعضی مواد از سلول ها و . . . لازم است.
رابطه‌ی غده‌ی پاراتیروئید و کلسیم
۷۱- چهار غده ی پاراتیروئید به پشت غده‌ی تیروئید چسبیده‌اند .
۷۲- غدد پاراتیروئید هورمونی به نام پاراتورمون تولید می کنند.
۷۳- پاراتورمون باعث افزایش کلسیم خون می شود و بر عمل آن بر عکس کلسی تونین است.
۷۴- این هورمون در سه قسمت اثر می کند
a. سلول های استخوانی را وادار می کند تا بافت استخوانی را تجزیه کنند و کلسیم را به جریان خون بریزند.
b. در کلیه ها سبب افزایش بازجذب کلسیم از ادرار می شود.
c. این هورمون سبب فعال شدن ویتامین D در روده ها می شود که نتیجه‌ی آن افزایش جذب کلسیم از غذا خواهد بود.
غده‌ی فوق کلیه
۷۵- دربدن انسان دو غده ی فوق کلیه وجود دارد که روی کلیه ها قرار دارند.و هر کدام به اندازه‌ی یک بادام هستند.
۷۶- هر غده ی فوق کلیه ، خود در اصل از دو غده تشکیل شده است ۱- بخش مرکزی فوق کلیه و ۲-بخش قشری غده ی فوق کلیه
پاسخ آنی به فشارهای روحی-جسمی
۷۷- قسمت مرکزی فوق کلیه در مواقع فشار روحی –جسمی مانند یک دستگاه هشدار دهنده عمل می کند و هورمون های ستیز و گریز را آزاد می کند.
۷۸- هورمون های ستیز و گریز عبارتند از ۱- اپی نفرین و ۲- نور اپی نفرین ( قبلا با نام های آدرنالین و نورآدرنالین شناخته می شدند.)
۷۹- اثر هورمون های ستیز و گریز ، آماده کردن بدن برای مواقع اضطراری است.
۸۰- عمل این هورمون ها در واقع شبیه به عمل دستگاه عصبی سمپاتیک است اما اثر این هورمون ها طولانی تر است.
۸۱- هورمون های ستیز و گریز باعث ۱- افزایش ضربان قلب ۲- افزایش فشار خون ۳- افزایش قند خون و ۴- افزایش جریان خون به قلب و شش‌ها می‌شوند.
پاسخ دیرپا به فشارهای روحی – جسمی
۸۲- قسمت قشری غده‌ی فوق کلیه خصوصا دو هورمون مهم تولید می کند که عبارتند از ۱- کورتیزول ۲- آلدوسترون
۸۳- این هورمون ها نسبت به اپی نفرین و نوراپی نفرین ، پاسخ آهسته تر اما دیرپاتری در برابر فشار ها ایجاد می کنند.
۸۴- کورتیزول مقدار انرژی در دسترس بدن را زیاد می کند و باعث افزایش قند خون می شود وپروتئین ها را برای مصرف انرژی می شکند.
۸۵- وجود مقادیر زیاد کورتیزول دربدن ، سبب سرکوب سیستم ایمنی می شود.
۸۶- آلدوسترون باعث می شود که کلیه ها دفع سدیم از طریق ادرار را کاهش دهند. و در عوضپتاسیم را بیشتر دفع کنند.
۸۷- کاهش دفع سدیم باعث افزایش غلظت آن در خون و در نتیجه افزایش فشار خون می شود که برای مقابله با فشار های روحی – جسمی مناسب است.
۸۸- کمبود آلدوسترون سبب افزایش پتاسیم خون می شود که گاهی خطرناک و کشنده است.
پانکراس (لوزالمعده) و تنظیم قند خون
۸۹- پانکراس دارای دو بخش درون ریز و برون ریز است.
۹۰- بخش درون ریز آن شامل مجموعه‌هایی از سلول ها است که جزایر لانگرهانس نامیده می شوند.
۹۱- جزایر لانگرهانس دو هورمون تولید می کنند که درکنترل مقدار قند خون دخالت دارند ۱- انسولین و ۲- گلوکاگن
۹۲- انسولین با ۱- افزایش تولید و تجمع گلیکوژن در کبد.۲- همچنین با جذب گلوکز توسط سلول های ماهیچه ای و تبدیل آن به گلیکوژن در کل قند خون را کاهش می دهد.( ولی قند ذخیره‌‌ای بدن را افزایش می دهد)
۹۳- گلوکاگن با تجزیه‌ی گلیکوژن کبد به گلوکزهای سازنده ی آن و ورود آن ها به خون ، قند خون را افزایش می دهد.
۹۴- عمل انسولین و گلوکاگن در کبد و تنظیم قند خون بر عکس یکدیگر است.
دیابت شیرین
۹۵- یک نوع بیماری شایع است که درآن سلول ها توانایی گرفتن گلوکز خون را ندارند و در نتیجه قند خون زیاد می شود.
۹۶- در این بیماری
a. کلیه ها قند اضافه ی خون را دفع می کنند .
b. چون آب هم به همراه گلوکز دفع می شود ، حجم ادرار شخص افزایش می یابد.
c. به دلیل دفع آب شخص احساس تشنگی دارد.
d. سلول ها از چربی و پروتئین خود برای انرژی استفاده می کنند که تولید محصولات اسیدی خواهد کرد
e. به خاطر تولید محصولات اسیدی و ورود آنها به خون ، خون اسیدی می شود ( PH آن پائین می آید) که می تواند موجب اغما و یا حتی مرگ شود
۹۷- دو نوع دیابت وجود دارد ۱- دیابت نوع یک و ۲- دیابت نوع دو
۹۸- دیابت نوع ۱ که درصد کمی هستند یک نوع بیماری ارثی خود ایمنی است که درآن دستگاه ایمنی به جزایر لانگرهانس حمله می کند و توانایی تولید انسولین دربدن کاهش می یابد.
۹۹- به دیابت نوع ۱ ، دیابت وابسته به انسولین هم گفته می شود چون با تزریق روزانه‌ی انسولین علائم بیماری ازبین میشود.
۱۰۰- دیابت نوع ۱ معمولا قبل از بیست سالگی ایجاد می شود.
۱۰۱- در دیلبت نوع دو ، مقدار انسولین در خون از حد طبیعی بیشتر است ولی تعداد گیرنده های انسولین در سطح سلول ها کم است.
۱۰۲- دیابت نوع دو معمولا در سنین بالاتر از ۴۰ سال و به دنبال چاقی و عدم تحرک در افرادی که زمینه‌ی ارثی دارند ، ایجاد می شود.
۱۰۳- دیابت نوع دو معمولا با ورزش ، مراعات رژیم غذایی و با کمک داروهای خوراکی ، کنترل می شود.
غده ی پینه آل
۱۰۴- به اندازه ی یک نخود است و در مغز قرار دارد.
۱۰۵- هورمون غده ی پینه آل ملاتونین نام دارد.
۱۰۶- حدس زده می شود که ملاتونین در انسان ، در پاسخ به تاریکی ترشح می شود و بنابراین احتمالاً در ایجاد ریتم های شبانه روزی دخالت دارد.