هنر حفظ انگیزه در درازمدت برای قبولی در کنکور
قبولی در کنکور و ورود به دانشگاه تقریباً برای همه دانشآموزان مهمترین و بزرگترین آرزوی زندگیشان است. حتماً شما هم تصمیم خود را گرفتهاید تا با یک برنامهریزی مناسب به این هدف برسید. یکی از مهمترین عواملی که به موفقیت در کنکور کمک میکند و مانع از دلزدگی و خستگی شما در طول مسیر میشود، حفظ انگیزه است.
آیا تاکنون از خود سؤال کردهاید که چرا بعضی انگیزه پیشرفت در سطح بالایی دارند و در رقابت با دیگران برای کسب موفقیت به سختی تلاش میکنند، درحالی که عدهای بعد از گذشت زمان، انگیزه خود را از دست میدهند و برای کسب موفقیت تلاش نمیکنند؟
دکتر فرهاد فراهانی، روانشناس و عضو هیأت علمی دانشگاه در اینباره میگوید: «ابتدا باید بدانید که انگیزه شما از قبولی در کنکور چیست و اصلاً رفتن به دانشگاه چه ارزشی برای شما دارد؟ آیا آنقدر ارزش دارد که در طول این یک سال، به خاطر آن از بسیاری از علایق و سرگرمیها بگذرید؟ اگر جوابتان مثبت است، باید برنامهریزی کنید و بدانید برای رسیدن به این هدف نباید حتی یک روز را هم از دست بدهید.
البته نباید این نکته را فراموش کنید که افراد موفق برای رسیدن به اهداف درازمدت کاملاً مطابق با برنامهای از پیش تعیینشده عمل میکنند و زمان را از دست نمیدهند و تا یکقدمی موفقیت، همان انگیزه اولیه را دارند.»
وی ادامه میدهد: «برای حفظ انگیزه در طول یک سال، تا آنجا که ممکن است خود را متعهد به رسیدن به هدفتان کنید و حالا که قبولی در کنکور را هدف قرار دادهاید، از این هدف و حتی جزئیات آن مانند رشته و شهر موردنظرتان با دوستان و خانواده صحبت کنید.» البته تواناییهایتان را هم حتماً درنظر بگیرید تا دچار رؤیاپردازی نشوید. در قدم بعدی، روی اهدافی که در یک زمان منطقی دستیافتنیاند، تمرکز کنید (نه بیشاز چند هفته).
یک هدف بلندمدت باید به اهداف کوتاهمدت تجزیه شود. به این منظور، برای مطالعه خود هدفهای کوتاهمدت درنظر بگیرید و در صورت رسیدن به آن هدف، پاداش و در غیر اینصورت خود را تنبیه کنید. مثلاً به خود بگویید اگر فردا برنامه خود را بهموقع انجام دادم، حق دارم نیم ساعت از اینترنت استفاده کنم اما اگر دو روز متوالی از برنامهام عقب ماندم، یک هفته حق استفاده از اینترنت را نخواهم داشت.
بنابراین جهت آمادگی برای شرکت در کنکور سال آینده باید طوری برنامهریزی کنید که در هر ماه یک مقدار خاص از هر درس را مطالعه و مرور کنید. در عین حال باید اهداف روشنی داشته باشید و از اهداف بسیار مبهم، مثل صرفاً موفقبودن بپرهیزید و سعی کنید درباره حرکتتان به سمت هدف، به خودتان بازخورد دهید.
برای مثال، با شرکت در آزمونهای آمادگی کنکور و با بررسی پیشرفتتان توسط یک معلم یا دوست یا یک مشاور تحصیلی، جایگاهتان را در بازههای زمانی مختلف بسنجید و مطمئن باشید کسب موفقیت و دیدن پیشرفت خودتان در این بازههای زمانی کوتاه، انگیزهتان را برای تلاش بیشتر برای قبولی در کنکور صدچندان خواهد کرد. ازطرفی، وقتی برای خود مقرراتی در درسخواندن یا حتی تفریحکردن، درنظر میگیرید، در برابر خود، قاطع و منصف باشید. همچنین تلاش کنید با اعضای خانواده روابط نزدیک و صمیمی داشته باشید چون در هنگام درسخواندن به حمایت و کمک و آرامش نیاز خواهید داشت.
در تمام طول مسیر خیلی خوب و دقیق و منطقی (به دور از حرف و سخن دیگران) به علایق و استعدادها و تواناییها و اهداف خود فکر کنید تا جاییکه برای خودتان قانعکننده و آشکار باشد و وقتی موفقیتی بهدست میآورید هر چند هم که کوچک باشد، معتقد باشید که آن در نتیجه سعی و تلاش شما بوده، نه شانس و اتفاق.
شما باید برای کسب انرژی لازم برای رسیدن به یک هدف (قبولی در کنکور) انگیزه قوی داشته باشید و انگیزه هم وقتی قوی میشود که درونی و خودجوش باشد نه بیرونی و با زور! یعنی اینکه اگر شما معتقد به ادامه تحصیل و داشتن زمینه شغلی مناسب باشید، نسبت به مطالعه، سطح سواد، موقعیت اجتماعی و … احساس نیاز کنید، از خواندن مطالب موردعلاقه خود لذت میبرید و نسبت به عملکرد خود احساس رضایت میکنید؛ نه اینکه به خاطر ترس از حرف دوست و فامیل و آشنا، بهخاطر اینکه پدر و مادرم از من خواستند و چنین انتظاری دارند، درس بخوانید. این دلایل شاید برای ایجاد انگیزه خوب باشند ولی برای پایدار نگهداشتن انگیزه، به دلایل و عوامل درونی نیازمندیم.
این روانشناس خاطرنشان میکند: «البته ممکن است با گذشت زمان دچار استرس شوید و این موضوع موجب کاهش موقتی انگیزهتان شود، اما با نگاهی گذرا به موفقیتهای گذشته و نتایج مثبت و گفتن این جمله که: «من از حداکثر توانم برای قبولی در کنکور استفاده میکنم و از همه رقبا پیش هستم» به راحتی میتوانید انگیزه از دست رفته را برگردانید.
اگر قبلاً مشکلاتی در زمینه پیشرفت تحصیلی داشتهاید، درباره آن مشکل خوب فکر کنید و با معلمها و مشاورین و پدر و مادر خود، مشکل را در میان بگذارید تا بتوانید نقاط ضعف را شناسایی و قبل از اینکه مزمن و کهنه شود، راهحلی برایشان پیدا کنید. (مثلاً دوستنداشتن یک درس، احساس یادنگرفتن درس خاصی، اضطراب امتحان، خوب درسنخواندن، حواسپرتی، نداشتن تمرکز روی مطالب و …). درحین رفع نقاط ضعف در هر مرحله، روی نقاط قوت و تواناییهای خود نیز تأکید کنید و برای پروراندن آنها برنامه بریزید و حتماً این برنامهها را یادداشت کنید. اما ندانستن نقاط ضعف نباید موجب شود که شما کل تواناییهایتان را زیر سؤال ببرید.
ساعات مطالعه خود را کمکم (حتی اگر شده روزی ۱۰ دقیقه) ولی پیوسته افزایش دهید زیرا ۵۰درصد کارآیی مدت مطالعه، بستگی به عادت مطالعاتی شما دارد. درعین حال، مراقب تأثیر مخرب رقابت بیش از حد باشید و به جای اینکه خود را با دیگران مقایسه کنید، همیشه خود را با دیروز خودتان مقایسه کنید.»
همواره عبارت مثبت را درباره خودتان بهکار ببرید. نسبت به چیزهایی که به خودتان میگویید آگاه باشید. عبارات و جملاتی نظیر: «من باید اینکار را انجام بدهم» بهکار ببرید و یا به جای عبارت «من لازم است اینکار را انجام دهم» عبارت «من مایلم اینکار را انجام دهم» بهکار ببرید و از قدرت تجسم (تصویرسازی ذهنی) استفاده کنید. برای مثال: زمانی را تجسم کنید که شما واقعاً خودتان را با انگیزه احساس میکردید. چه چیزی فرق کرده است؟ آن تفاوت را بازشناسید.
یادتان باشد که گاهی عواملی موجب میشود صبر و به دنبال آن انگیزه خود را از دست بدهید و به جای درسخواندن و به این بهانه که تا روز کنکور زمان زیادی دارید، بازیگوشی کنید، برای حل این مشکل، عوامل مخرب را لیست کرده و سعی کنید راهحلهایی برای آن خلق کنید و بدانید که یک هدف بدون برنامه، فقط یک آرزو است.