چند هشدار

ضمن نقل حدیثى راهگشا از امام موسى بن‏جعفر(ع) از چند گونه ازدواج هشدار مى‏دهیم. حدیث امام کاظم(ع) به شرح زیر است:
«خیر الجوارى ما کان لک فیه هوى و کان لها عقل و أدب فلستَ تحتاج إلى أنْ تأمر و تنهى؛ و دون ذلک ما کان لک فیه هوى و لیس لها أدب فأنْتَ تحتاج إلى الاْ مر و النهى؛ و دونها ما کان لک فیها هوى و لیس لها عقل و لا ادب فتصبر علیها لمکان هواک فیها؛ و جاریه لیس لک فیها هوى و لیس لها عقل و لاأدب فتجعل بینک و بینها الْبحر الأخضر؛(۱۴)
بهترین زنان، زنى است که بدو علاقه‏مند باشى و او شعور و ادب داشته باشد. در این صورت به امر و نهى او محتاج نیستى. در مرحله بعد، زنى است که او را دوست دارى، ولى ادب نشده و باید او را امر و نهى کنى. در مرحله سوم، زنى است که بدو علاقه‏مند هستى اما نه ادب شده و نه شعور دارد و نه ادب‏پذیر است و به خاطر علاقه‏اى که به او دارى، تحملش مى‏کنى. اما زنى که نه بدو علاقه‏مندى و نه شعور و ادب دارد، مناسب است که دریایى بیکران را بین خود و او فاصله قرار دهى!»
این حدیث شریف، راهنماى خوبى براى همسریابى است و رهنمود مى‏دهد که زیربناى ازدواج باید عشق و علاقه باشد. اگر عشق و علاقه وجود داشته باشد، ملاک اصلى وجود دارد. حال چنانچه طرف شما علاوه بر محبوب بودن، داراى شعور و تربیت باشد، بهترین همسر است و با شعور و تربیتى که دارد، وظیفه‏اش را تشخیص مى‏دهد اما اگر تربیت نشده ولى شعور و درک و زمینه تربیت را داشته باشد، باید او را تربیت کنى و راه و چاه را نشانش بدهى. اگر قلب شما را تسخیر کرده ولى عقل و ادب ندارد، عشق و علاقه شما را به تحمل بى‏ادبى‏ها و نافهمى‏هاى او وا مى‏دارد، ولى ازدواج با زنى که نه به او علاقه‏مندى و نه شعور و ادب دارد، کار غلطى است، زیرا هیچ جاذبه و انگیزه‏اى براى این میثاق و پیوند وجود ندارد و پیوندى محکوم به فروپاشى مى‏باشد.
با توجه به این حدیث، برادران و خواهران باید از چند نوع ازدواج پرهیز کنند:

ازدواج خام و ناپخته؛ کسى که به رشد عقلى نرسیده و ازدواج، همسرى، زندگى مشترک و تعهد متقابل را درک نمى‏کند، طبیعى است که ازدواج با او، ناپخته و پیش از همه شناخت‏هاى اتفاقى‏تصادفى، حضورى‏یا غیر حضورى براى ایجادتمایل مفید و مناسب است‏اما نباید شناخت‏هاى سطحى‏مبناى ازدواج باشد.موعد است. این ازدواج‏ها در معرض فروپاشى مى‏باشند. یکى از اصحاب امام صادق(ع) به ایشان عرض کرد:
ما فرزندان خود را در کودکى همسر مى‏دهیم.
امام فرمود: اگر در کودکى ازدواج کنند، مشکل است با هم الفت یابند.(۱۵)
همسر و شوهر دادن پسر و دخترى که هنوز به رشد عقلى نرسیده‏اند، گرچه به رشد جنسى رسیده باشند، ازدواجى است که طرفین به هم علاقه‏مند نشده و همدیگر را به عنوان همسر آینده انتخاب نکرده‏اند. احتمال اینکه بعد از رشد و فهمیدن به هم علاقه‏مند شوند و زندگى پر از عشق و صمیمیتى را تشکیل دهند، چندان قوى نیست. نباید بناى مهم ازدواج را بر چنین زمینه سستى نهاد.

ازدواج از روى ترحم هم صحیح نمى‏باشد، زیرا در این نوع ازدواج نیز عشق و علاقه طرفین وجود ندارد و یک طرف براى خدمت به فردى ضعیف و مظلوم گذشت مى‏کند. معلوم نیست تا چه زمان بتواند روى خواسته‏هاى خود پوشش گذاشته و بر خلاف میل، با همسرى که بدو دلبستگى ندارد، به خوبى سر کند. این نوع اقدام، اجبارى و غیر طبیعى است و حرکت خلاف طبیعت دوام ندارد. ازدواج، با بخشش مال و دستگیرى از دیگران فرق دارد. در آن موارد، فرد براى یک اقدام کوتاه‏مدت، حرکتى بر خلاف خواست دل خود انجام مى‏دهد؛ تازه آن حرکت غیر طبیعى نیست، زیرا لذت دارد، ولى ازدواج یک حرکت، دامنه‏دار و طولانى است و یک روز و یک ماه و دو ماه نیست بلکه باید عمرى را سر کند. بعید است فردى بتواند یک عمر بر خواسته‏هاى طبیعى خود سرپوش بگذارد. سرپوش گذاشتن بر خواسته‏هاى صحیح و پسندیده و طبیعى، شرعى نیست.

ازدواج با فردى که مورد علاقه شما نیست، به سبب اطاعت از امر پدر و مادر و بستگان نیز پسندیده نیست. اگر چه اطاعت از امر پدر و مادر پسندیده و ارزشمند است، ولى دستور و امر باید به کار خوب مربوط باشد. ازدواج با فردى که به او دلبستگى ندارید فقط به خاطر اطاعت از پدر و مادر، شبیه ازدواج از روى ترحم و یک حرکت اجبارى (قسرى) و غیر پایدار است. از چنین اقداماتى باید برحذر بود.

ازدواج با فردى بى‏بند و بار، ولنگار و بى‏قید هر چند قلب شما به او متمایل باشد، کار پسندیده‏اى نیست، زیرا این افراد در طول زندگى اقداماتى مى‏کنند و کارهایى از آنان سر مى‏زند که پسند هیچ کس نیست و مایه سرافکندگى شماست و مجبور مى‏شوید به خاطر هواى دل‏تان رنج سرشکستگى در اجتماع را تحمل کنید و بر اقدامات ناپسند ازدواج با افراد تن‏پرور و تنبل‏ نیز کار صحیحى نیست.جوان باید اهل کار و زحمت‏ و تأمین معاش خانواده باشد.کسى که تن‏پرورى پیشه کرده‏ و از کار و کوشش ابا داردو چشم به آسمان دوخته‏ تا روزىِ او بدون حساب‏ از آسمان فرو ریزدچوب جهالت و خوش‏خیالى‏ خود را خواهد خورد.همسر محبوب، ولى بى‏تربیت و لاابالى خود چشم ببندید و شأن و حرمت اجتماعى خود را زیر پا نهید.

ازدواج با افراد تن‏پرور و تنبل نیز کار صحیحى نیست. جوان باید اهل کار و زحمت و تأمین معاش خانواده باشد. نمى‏توان به استناد آیات و روایاتى مانند: «خداوند آنان را بى‏نیاز مى‏گرداند»،(۱۶) ازدواج با افراد تنبل و تن‏پرور را توجیه کرد. خداوند از طریق اسباب و واسطه، روزى مى‏دهد. یکى از اسباب روزى دادن، کار و کوشش و تلاش است. کسى که تن‏پرورى پیشه کرده و از کار و کوشش ابا دارد و چشم به آسمان دوخته تا روزىِ او بدون حساب از آسمان فرو ریزد، چوب جهالت و خوش‏خیالى خود را خواهد خورد. ازدواج با او، خود را به زحمت انداختن مى‏باشد.