درخصوص کنکور که بحث اصلی ما می باشد گاهی افرادی را می بینیم که تلاش بسیاری می کنند، روزانه ۱۰ تا ۱۲ ساعت درس می خوانند، در کلاس های مختلف کنکور شرکت کرده اند و تعداد زیادی تست زده اند ولی تاکنون موفقیتی کسب نکرده، چند سالی است پشت کنکور مانده اند و . . . اما چرا؟
چرا نمی توانیم برنامه ریزی کنیم؟
اصل ۱ ـ مهم ترین مانع: عدم شناخت خود
علت اصلی ای که ما نمی توانیم برنامه ریزی کنیم، این است که خود را نمی شناسیم و همیشه یک تصویر بسیار خوبی از خودمان داریم که بر اساس همان ذهنیت خوب و نه واقعیت عینی می نشینیم وبرای خود برنامه ریزی می کنیم مثل یک کامپیوتر که شنبه ساعت ۳ از مدرسه می رسم، ۳:۳۰ تا ۵ فیزیک ـ ۵:۱۵ تا ۶:۴۵ شیمی ـ ۷ تا ۸:۳۰ تست زبان می زنم ، نیم ساعت استراحت و . . . ولی وقتی می خواهیم برنامه را اجرا و عملی نماییم می بینیم خیلی تفاوت دارد. از مشاور می خواهیم برای ما برنامه ریزی نماید که این هم کاری بسیار غلط می باشد، نتیجه می گیریم که ابتدا باید به شناخت خود بپردازیم و بعد برنامه ریزی بکنیم شما باید جدول یا الگویی داشته باشید تا رفتار خود را در طول روزها و هفته های آینده تنظیم کنید ولی ابتدا باید امکانات خود را بشناسید و برای این کار باید به گذشته یخود توجه نمایید .
بدون شناخت دقیق توانایی های تان، نمی توانید الگو و برنامه ای واقع بینانه برای آینده ی خود تدوین نمایید. شاید خود شما تا به حال، برنامه هایی برای خودتان تنظیم کرده باشید. سؤال این است که این برنامه ها را چند روز اجرا کرده اید؟ در میان افرادی که در طول عمر خود برنامه ای برای خودشان نوشته اند شاید تنها ۴ یا ۵ درصد توانسته اند برنامه ی مکتوب خود را بیش تر از دو هفته ادامه دهند.
▪ اشکال کاردر کجاست؟
بسیاری فکر می کنند اشکال کار آن ها به دلیل بی تجربگی، راه صحیح تنظیم برنامه را نمی دانند وباید فردی با تجربه ی بیش تر آن ها را راهنمایی نماید، به همین دلیل به افراد مورد اطمینان خود مراجعه می نمایند و تقاضای دریافت برنامه را دارند تا در طول سال تحصیلی با اجرای آن برنامه در کنکور موفق شوند. چه بسا برنامه ای بر اساس تجارب افراد تنظیم می شود ولی آیا می دانید سرنوشت این برنامه چیست؟ این برنامه هم دقیقا” مانند برنامه ی تنظیمی خودتان اجرا نخواهد شد و بر روی صفحه کاغذ باقی خواهد ماند.
علت این است که این برنامه ها همگی یک اشکال اساسی دارند:
برنامه ریزی برمبنای توانایی ها وامکانات واقعی شما تدوین نشده اند. خیلی خوش بینانه و بر اساس بلندپروازی ها تنظیم شده است و بر اساس واقعیت نبوده است. شما نمی توانید به طور منظم و بی وقفه درسی را پس از درس دیگر مطالعه کنید. حتما” در خلال مدت زمان مطالعه ی خود استراحت می کنید و اگر هم استراحت نمی کنید کار اشتباهی می کنید کارهای روزمره ی دیگری را هم انجام می دهید.
▪ بار دیگـر تکرار می کنیـم:
اشکال برنامه های از پیش طرح شده این است که بر توانایی ها و امکانات شما استوار نیستند و غیر واقع بینانه اند. در زمینه ی برنامه ریزی آموزشی نمی توان بدون توجه به توانایی های خود برنامه ریزی کرد. آیا شما می دانید در روز چند ساعت مطالعه می کنید؟ پاسخ به همین سؤال ساده، اثر تعیین کننده ای در تنظیم برنامه ی شما دارد والبته به هیچ وجه نمی توان فقط به حدس و گمان شما اکتفا کرد. متأسفانه در %۹۹ موارد حدس شما از توانایی های خود خوش بینانه است. بدون اغراق باید گفت که ارزیابی های ما از خودمان معمولا” دو برابر واقعیت است. زیرا ما همیشه تصویر خوش بینانه ای از خودمان در ذهن داریم.
برای تنظیم برنامه ی آموزشی واقع بینانه لازم است ابتدا توانایی ها و ویژگی های کاری خود را چه خوب و چه بد به طور دقیق بشناسید و این کار تنها با ثبت ساعات مطالعه ی خود در گذشته امکان پذیر خواهد بود و به حدس و گمان به هیچ وجه نمی توان اکتفا نمود.
هرفرد اگر به حال خود رها شود کاری را انجام می دهد که به آن علاقه ی بیشتری دارد. هنگام درس خواندن عملا” به مطالعه ی دروسی می پردازد که در آن موفق تر بوده است و در آن ها نمره ی بهتری کسب کرده است اما واضح است کاری که ما به آن علاقه ی بیش تری داریم لزوما” کاری نیست که برای اهداف آموزشی ما مناسب تر باشد.
▪ چرا نمی توانیم برنامه ریزی کنیم؟
ـ اصل ۲ ـ شناخت تفاوت ها
برنامه ی هرکسی با کس دیگری تفاوت دارد و مخصوص خود اوست. درواقع نسخه ی یکسانی را نمی توان برای همه ی دانش آموزان و داوطلبان کنکور تهیه و تنظیم کرد که اگر این گونه بود سازمان سنجش در این مورد اقدام می نمود ولی می دانید که چنین چیزی امکان عقلی و عملی ندارد ولی تلاش بی وقفه و فراوان رمز موفقیت می باشد. هر یک از شما هر قدر هم خود را باهوش بداند مطمئن باشد که بدون تلاش و زحمت به نتیجه ی مطلوب نخواهد رسید. این یک اصل کلی است. داوطلبان به دلایل مختلف با یکدیگر متفاوت هستند ازجمله هرکس در زمینه های زیر از دیگران متمایز است :
۱) بهره ی هوشی
۲) پایه ی درسی
۳) نقاط قوت و ضعف در دروس مختلف
۴) اهداف آموزشی
۵) عادت ها و روش های مطالعه
۶) محیط و شرایط زندگی و تحصیل
۷) میزان اعتماد به نفس و خود باوری
۸) میزان تلاش و پشتکار فرد
پس باید برای هر فرد برنامه ای مختص به خود او تنظیم کرد. آدم ها ماشین نیستند و نمی توان همه را در یک قالب گنجاند. حتی الگوبرداری از کارهای دوستانی که موفق بوده اند نیز صد در صد درست نیست. چه بسا کاری که برای کسی بسیار مؤثر و مفید است برای دیگران کاملا” مضر باشد.
▪ چرا نمی توانیم برنامه ریزی کنیم؟
ـ اصل ۳ ـ واحد زمانی: واحد زمانی برنامه ریزی
یکی از عوامل اجرا نشدن برنامه هایی که دانش آموزان و داوطلبان کنکور برای خود تنظیم می کنند این است که برنامه را ساعت به ساعت و روز به روز تنظیم می نمایند. یعنی واحد زمانی برنامه ریزی را یک ساعت یا یک روز در نظر می گیرند. در زندگی واقعی استثناهای بسیاری وجود دارد که سبب می شود تا ما نتوانیم در هر روز و یا در یک ساعت معین همان کاری را که می خواهیم انجام دهیم.
این استثناها برای دانش آموزان پیش دانشگاهی به مراتب بیش تر از فارغ التحصیلان است. اگر موفق به اجرای برنامه ی تنظیمی در ساعات خاصی نشدید می توانید این ضعف را در روزهای بعدی جبران نمایند. دنیا به پایان نرسیده است و لطفا” از کاه کوهی نسازید. و مشکلات را بزرگ نمایی نکنید. از این رو به نظر می رسد یک هفته واحد زمانی مناسب تری برای برنامه ریزی باشد. اگر ما رفتار خود را در طول یک هفته بررسی نماییم بهتر می توانیم به عدم تعادل کارهای خود پی ببریم و افراط و تفریط ها را در کار خود بشناسیم.
هرفرد اگر به حال خود رها شود کاری را انجام می دهد که به آن علاقه ی بیشتری دارد. هنگام درس خواندن عملا” به مطالعه ی دروسی می پردازد که در آن موفق تر بوده است و در آن ها نمره ی بهتری کسب کرده است اما واضح است کاری که ما به آن علاقه ی بیش تری داریم لزوما” کاری نیست که برای اهداف آموزشی ما مناسب تر باشد.
بررسی عمل کرد در طول یک هفته تا حدود زیادی تعادل و یاعدم تعادل کارها را مشخص می نماید. برای آن که به اهداف آموزشی خود برسید ودر کنکور موفق شوید باید هر درس را به طور متعادل و به اندازه ی اهمیت همان درس مطالعه نمایید، و با توجه به نقاط قوت و ضعف فردی در آن درس و اهمیتی که آن درس در کنکور دارد ساعات مطالعه ی آن درس را تنظیم نمایید . اگر واحد زمانی برنامه ریزی را یک هفته در نظر گرفته ایم برای است که از افقی بالاتر کارخود را بررسی کنید . وقتی منظره ای را از بالا تماشا کنید بهتر می توانید جوانب کلی آن را تشخیص دهید.
ذکر مثالی شما را نسبت به محاسبه ی ساعات مطالعه آشنا می سازد:
علت این که ما اکثرا” ساعات مطالعه ی روزانه ی خودمان را بیش تر از مقدار واقعی آن حدس می زنیم این است که در ذهن مان فقط به روزهایی که خوب درس می خوانیم توجه می کنیم ودر نظر نمی گیریم که در بعضی روزها یا اصلا” درس نخوانده ایم یا به مراتب کم تر از آن چه تصور می کردیم درس خوانده ایم.
وقتی ساعت مطالعه ی روزهای مختلف را با هم جمع کرده ایم، مشخص کنیم که در یک هفته چند ساعت مطالعه کرده ایم و با تقسیم آن به عدد هفت متوسط ساعت مطالعه در هر روزمان را به دست آوریم متوجه خواهیم شد که این عدد با آن چه ما از ابتدا تصور می کردیم تفاوت بسیار دارد.
وقتی یک هفته به عنوان واحد زمانی مطالعه درنظر گرفته می شود، واحدهای زمانی کم تر از یک هفته یعنی روز و ساعت می تواند به عنوان اجزا مورد بررسی قرار گیرد و از طرف دیگر برای بررسی کلیات بیش تر، می توانیم با جمع فعالیت چند هفته، فعالیت های ماهانه را مورد توجه قرار دهیم.
اگر ما رفتار خود را در طول یک هفته بررسی نماییم بهتر می توانیم به عدم تعادل کارهای خود پی ببریم و افراط و تفریط ها را در کار خود بشناسیم.
▪ چرا نمی توانیم برنامه ریزی کنیم؟
ـ اصل ۴ ـ خودمحوری: نقش فعال و خلاق شما در برنامه ریزی
هیچ کس به اندازه ی خود شما دل سوز و نگران سرنوشت شما نیست واز جزئیات برنامه ی تان آگاه نیست این روش برنامه ریزی شاید برای اولین بار در عمرتان عرصه ای ایجاد کند که شما در آن بتوانید ابتکارات و خلاقیت های خود را ابراز نمایید.
آن هم در زمینه ای که بیش ترین اهمیت را در سرنوشت شما دارد، یعنی در زمینه ی ورود به دانشگاه و ادامه ی تحصیلات عالی . بنابراین از هم اکنون آگاه باشید، از همین امروز که شروع به تنظیم جدول های برنامه ریزی خود می نمایید باید اندیشیدن به کار خود را نیز جدی بگیرید.
این خود شما هستید که فعال ترین نقش را در برنامه ریزی آموزشی تان دارید. التبه این که آدم هر روز خود را کنترل کند، درجه ی پایبندی خود را محاسبه کند و . . . کار بسیار سختی است و البته :
نـابـرده رنـج گنـج میسـر نمـی شـود مزد آن گرفت جان برادر که کار کرد
آن چه مهم است برخورد خلاقانه ی شما با برنامه ای است که خودتان آن را طرح می کنید. این روش برنامه ریزی، شما را از وابستگی به اطرافیان بی نیاز می کند و تنها شما نیاز دارید که با یک مشاور خوب به طور مستمر رابطه داشته باشید تا باتجربه ی خود و در نظر گرفتن مقتضیات هر زمان ( مثل تغییر ساعت مطالعه در زمان امتحانات نسبت به روزهای قبل، تغییر ساعت مطالعه در ایام تعطیلات مثل عید نوروز و . . . ) برکار شما نظارت و کنترل داشته باشد و تغییراتی را که لازم است منظور نماید.
حسن دیگر این کار این است که شما به راحتی از نوع و حجم مطالعه ی خود در مقابل دیگران می توانید دفاع کنید. به طور مثال در مقابل نیش و کنایه زدن دوستان و یا دخالت های بی مورد بعضی از اطرافیان و مقایسه مداوم شما با دیگران می توانید به استناد ارقام و اعدادی که در دفاتر خود ثبت نموده اید از حقانیت توأم باصداقت خود دفاع کنید.
زیرا تعدادی از دانش آموزان با ثبت اعداد و ارقام دروغین می خواهند ساعات مطالعه ی خود را بالا ببرند ولی موقع اعلام نتایج اسم خود را جزء قبول شدگان نمی بینند و می فهمند که چه اشتباهی نموده اند سعی کنید با طبیعت و اطرافیان و از همه مهم تر خودتان روراست باشید واین را بدانید که: هیچ بار کجی به منزل نرسیده و نمی رسد.