شاخه اپی کمپلکسا (اسپروزوآ)

تمام اعضای جنس کریپتوسپوریدیوم داخل سلولی، ارگانیسم های یوکاریوتیک ( DNA داخل غشای دولایه هسته محصور است) و تک سلولی هستند . جنس کریپتوسپوریدیوم یکی از ۳۰۰ جنس که شامل ۴۸۰۰ گونه در راسته اپی کمپلکسا Apicomplexa می باشد. اما گمان می رود ۱۰ برابر تعداد گونه های ذکر شده وجود داشته باشد که تاکنون شناسایی نشده اند. همه اعضای این راسته انگلی می باشند و بعضی نیز بیماریهای مهمی ایجاد می کنند همچون: انگل مولد مالاریاMalaria ، پیروپلاسم ها Piroplasma و کوکسیدیاهای انسانی Coccidia (شامل ایزوسپوراIsospora ، توکسوپلاسماToxoplasma ، و سارکوسیستیسSarcocystis ) و کوکسیدیاهای حیوانات اهلی و وحشی (شامل آیمریاEimeria ) و گرگارین ها Gregarines در بی مهرگان.

بیشتر اعضای آپی کمپلکسا چرخه زندگی پیچیده ای دارند (بجز یوگریگارینها Eugregarines ) که شامل چرخه غیرجنسی Asexual وجنسی Sexual است که چرخه اخیر باعث اسپوروگونیSprogony  می شود. ارگانلهای بخصوصی در مرحله متحرک غیرجنسی این انگل دیده می شوند که شامل: میکروتوبولهای تحت پلیکلی Subpellicular microtubules برای تحرک انگل و کمپلکس راسی شامل حلقه راسی Apical rings، کونوئیدConoid ، میکرونمMicroneme ، راپتریRhoptry  و گرانولهای متراکم Dense granule می باشد که ارگانلهای اخیر برای تهاجم و ورود به سلول میزبان استفاده می شوند. جنس هایی از تک یاخته های این راسته که در دستگاه گوارش مهره داران تکامل پیدا می کنند و تمام مراحل تکاملی شان در مدفوع یک میزبان دفع می شود کوکسیدیا نامیده می شوند که شامل کریپتوسپوریدیوم، ایزوسپورا، سایکلوسپورا و آیمریا می باشد. بقیه ی کوکسیدیاهایی که مرحله ای از تکاملشان را در خارج از روده میزبان انجام  می دهند را کوکسیدیاهای ایجاد کننده کیست نسجی می نامند. مطالعات ملکولی نزدیک بودن زیاد گرگارینها را با کریپتوسپوریدیوم نشام داده است. همچنین آنالیزهای فیلوژنتیکPhylogenetic  کریپتوسپوریدیوم را با آسپتیت آرکیوگرگارینا Aseptate archigregarines قرار داده است.

جایگاه تاکسونومیک کریپتوسپوریدیوم، اقتباس از Cryptosporidium and cryptosporidiosis, 2008

تشخیص گونه 

تشخیص کریپتوسپوریدیوم در سطح جنس توسط خصوصیات مورفولوژیک و بیولوژیک امکانپذیر است، اما بخاطر شباهت و عدم تفاوت مورفولوژیکی اواوسیست ها بین گونه ها خصوصیات مورفولوژیک در تشخیص گونه کاربردی ندارد. خصوصیات مورفولوژیک در تشخیص گونه کریپتوسپوریدیوم در سایر مراحل تکاملی غیر از اواوسیست قابل تمیز است اما بدلیل کاربردی نبودن این روشها برای تشخیص روتین مطلوب نمی باشند. اختصاصیت میزبان نیز می تواند در مواقعی مثل تشخیص برای اولین بار یا مطالعات اپیدمیولوژیک مفید واقع شود. روشهای بیوشیمیایی می تواند در تشخیص گونه و اعضای داخل گونه استفاده شود مانند: آنالیز ایزوآنزیمی و الکتروفورز دو بعدی پروتئین های سطحی انگل. همچنین این تکنیکهای اخیر می توانند الگوی زیموگرام یا باندهای الکتروفورز مخصوص گونه را به مابدهند که می توان برای شناسایی گونه ها استفاده نمود. ازطرفی برای استفاده از این تکنیکها اواوسیستهای آلوده نشده به تعداد بالا نیاز است تقریبا بیش از ۱۰^۷اواوسیست که این تعداد و کیفیت معمولا قابل تهیه نمی باشد. جدیدا سکانس های ژنی برای تشخیص گونه ها و ژنوتایپینگGenotyping  بصورت گسترده استفاده می شود. این روش اخیر با استفاده از تفاوتهای جفت بازهای آلی در ژن ۱۸s rRna (زیر واحد کوچک  RNA یا ssr) بین گونه ها آنها را از هم مجزا می کند و یا به یافتن گونه های جدید کمک می کند. برای گونه های  C. andersoni, C. bovis, C.canis, C. galli, C. hominis و C. suis اطلاعات سکانس ۱۸s و برای گونه های دیگر اطلاعات ژن HS-70 در دسترس می باشد. نکات مبهمی در باره چگونگی تشخیص اختلافات بین گونه ها و حتی داخل گونه ها وجود دارد که باعث نامگذاری ژنوتییپ های کریپتوسپوریدیوم شده است.

از میان گونه های کریپتوسپوریدیوم ۱۶ نام معتبر وجود دارد و بدن شک گونه های زیادی وجود دارند که شناسایی نشده اند و بالغ بر ۴۰ ژنوتیپ از کریپتوسپوریدیوم تابحال شناسایی شده اند. این ژنوپیپ ها با نام گونه های کریپتوسپوریدیوم که در ادامه آن جانداری که اواوسیست را دفع می کند نامگذاری می شوند.

نام گونه های معتبر کریپتوسپوریدیوم و میزبانان آنها، اقتباس از Cryptosporidium and cryptosporidiosis, 2008