مجلس شورای اسلامی با تصویب یک لایحه جنجالی واکنش‌های متفاوتی را از سوی افکار عمومی برانگیخت. در این لایحه موضوع ازدواج والدین با فرزندخوانده خود مطرح و مجاز دانسته شده است. این لایحه پس از تصویب در مجلس، روز یکشنبه ۳۱ شهریور به شورای نگهبان فرستاده شد تا پس از تصویب در این شورا به اجرا در‌آید.
پیش از این در لایحه حمایت از کودکان، ازدواج «سرپرست» با «فرزندخوانده» به طور کلی «ممنوع» بود، اما اکنون نمایندگان مجلس پس از اصلاح ماده مربوط به این موضوع ازدواج سرپرست و فرزندخوانده را «مشروط» به حکم دادگاه صالح کرده‌اند.
اصل ماجرا چیست
در نخستین مصوبه اصلاحیه لایحه، ازدواج سرپرست با فرزندخوانده ممنوع شده بود اما در دومین مصوبه که در نخستین روز اسفند ۹۱ در مجلس به تصویب رسید تبصره ماده ۲۷ به این صورت اصلاح شد: «ازدواج چه در زمان حضانت و چه بعد از آن بین سرپرست و فرزندخوانده ممنوع است مگر اینکه دادگاه صالح پس از اخذ نظر مشورتی سازمان، این امر را به مصلحت فرزندخوانده تشخیص دهد».
آنچه پیش از این در لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست قید شده بود مجلس اصلاح کرد؛ قبلاً این‌گونه بود که هرگاه سرپرست درصدد ازدواج برمی‌آمد باید مشخصات فرد موردنظر را به دادگاه صالح اعلام می‌کرد و پس از وقوع ازدواج، سازمان بهزیستی مکلف بود گزارش ازدواج را به دادگاه اعلام کند و دادگاه نظر دهد که آیا سرپرستی ادامه یابد یا منتفی شود.
محمد اسماعیل سعیدی: این لایحه برای حمایت از کودکان است
دبیر اول کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی درباره لایحه قانون ازدواج فرزندخوانده با سرپرست گفت: این لایحه با هدف حمایت از کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست حدود ۸ماهی است که برای بررسی به کمیسیون اجتماعی مجلس آمده است. محمد اسماعیل سعیدی هدف از بررسی و تصویب این لایحه را ارائه تسهیلات به خانواده‌هایی دانست که قصد فرزندخواندگی دارند، اما به علت موانع قانونی با مشکلات بسیاری روبه‌رو هستند.
وی اضافه کرد: اما مجلس شورای اسلامی این ماده از لایحه مذکور را اصلاح کرد که براساس آن ازدواج چه در زمان حضانت یا پس از آن بین سرپرست و فرزندخوانده ممنوع است مگر اینکه دادگاه صالحه پس از اخذ نظر مشورتی این امر را به مصلحت فرزندخوانده تشخیص دهد. به گفته وی براساس ماده۲۷لایحه جدید حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست ازدواج فرزندخوانده با سرپرست در صورت صلاحدید دادگاه امکانپذیر است.
همایون هاشمی: ازدواج بین ســـرپرست و فرزندخوانده ممنوع است
همایون هاشمی، رئیس سازمان بهزیستی کشور نیز به ایران گفت: در سال ۵۳ در قانون حمایت از کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست به این موضوع پرداخته نشده بود. در این قانون در تبصره ماده ۲۷ آمده است که ازدواج چه در زمان حضانت و چه غیر آن بین سرپرست و فرزندخوانده ممنوع است.
از این رو ما نیز آن را ممنوع کردیم چون از قانون سال ۵۳ تاکنون سه ازدواج اتفاق افتاد که متخصصین روانشناس براین باور هستند که این مسأله از نظر عاطفی اشتباه است. وی افزود: در قانون جدید سال ۸۵-۸۴ که تقدیم دولت وقت شد، تصور براین بود که ما جلوتر از شرع حرکت کردیم چون در آیه‌های ۴، ۳۷ و ۴۰ سوره احزاب این امر ممنوع نیست.
به گفته وی، چون قاضی مسلط به قانون و شرع است، از این رو تصمیم‌گیری نهایی به عهده اوست. هاشمی به تبصره ماده ۲۷ قانون اشاره کرد و اظهار داشت: ازدواج چه در زمان حضانت و چه بعد از آن بین سرپرست و فرزندخوانده ممنوع است مگر این که دادگاه صالح پس از اخذ نظر مشورتی سازمان بهزیستی این امر را به مصلحت فرزندخوانده تشخیص دهد.
اللهیار ملکشاهی: ازدواج با نظر دادگاه مانعی ندارد
همچنین رئیس کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس با تاکید بر اینکه در نخستین مصوبه لایحه ازدواج سرپرست خانواده با فرزندخوانده ممنوع اعلام شده بود که با مخالفت شورای نگهبان روبه‌رو شد اظهار داشت: اعضای شورای نگهبان معتقد بودند که این ممنوعیت، مخالف با شرع و اسلام است و باید اصلاح شود.
الهیار ملکشاهی افزود: مخالفین این لایحه معتقد بودند به علت مسائل عاطفی که میان سرپرست خانواده و فرزند خوانده به وجود می‌آید، این ازدواج می‌تواند از نظر روحی به کودک آسیب بزند، ضمن آنکه بعضی مخالفین معتقدند که این قانون مسیر را برای افراد سودجو که به دنبال سوءاستفاده از کودکان هستند فراهم می‌کند.
مصطفی اقلیما: طرح این لایحه اشتباه است
دکترمصطفی اقلیما، جامعه شناس با انتقاد از تصویب لایحه ازدواج فرزند خوانده با سرپرست اظهار می‌دارد: به طورمعمول وقتی افراد یک خانواده در کنار هم زندگی می‌کنند نمی‌توانند چنین حسی نسبت به یکدیگر داشته باشند بنابراین طرح چنین ازدواجی نمی‌تواند بر پایه علاقه شکل گرفته باشد.
وی اضافه می‌کند: طرح این لایحه به طور کلی اشتباه است زیرا افرادی که سرپرستی کودک پسر یا دختری را برعهده دارند قاعدتاً نمی‌توانند نظر اینچنینی به کودک خود داشته باشند مگر اینکه هدفشان از برعهده گرفتن سرپرستی وی رسیدن به اهداف مادی باشد که گاهی اوقات از سوی برخی افراد، سوءاستفاده‌هایی در این رابطه دیده می‌شود.
این مددکار اجتماعی اضافه می‌کند: معمولاً فرزند خوانده‌ها نیز تمایلی برای ازدواج با سرپرست خود ندارند وبه طور کلی زیر بار آن نخواهند رفت چرا که این امر لکه ننگی برای فرزندخوانده محسوب می‌شود.
قمر فلاح: روند فرزند خواندگی تغییر کرده
دکتر قمر فلاح جامعه‌شناس در این مورد با انتقاد از شتاب برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی در به تصویب رساندن این لایحه به روزنامه ایران اظهار می‌دارد: تنها علت نمایندگان مجلس استناد آنان به شرعی بودن ازدواج سرپرست با فرزنده خوانده وعدم ممانعت شرع از این واقعه در زمان پیامبر اکرم(ص) است.
اما متأسفانه نمایندگان محترم از یاد برده‌اند که در زمان پیامبر اکرم(ص) روند فرزند خواندگی با روال کنونی آن بسیار متفاوت بوده است. به اعتقاد این جامعه‌شناس در دوره پیامبر سرپرستی به معنای استفاده فرزندخوانده تنها از نام سرپرست و اعتبار وی بوده است و وظیفه نگهداری از کودک بر عهده قبیله وی بوده و سرپرست هیچگاه به طور دائم کودک را در منزل خود نگهداری نمی‌کرده است.
وی با اشاره به وجود دو ماده ۲۲ و ۲۷ در لایحه حمایت از حقوق کودکان که براساس آن ازدواج با سرپرست خانواده برای فرزندخوانده مجاز شمرده می‌شود، گفت: وجود این دو ماده با ارزشها و هنجارهای اجتماعی در کشور ما به‌شدت تضاد دارد. ازدواج‌های فرزندخوانده با سرپرست پیامدهای منفی بسیاری برای جامعه و خانواده به دنبال دارد واصول ومعیارهای اجتماعی، خانوادگی و مدنی را به خطر می‌اندازد.
آیت‌الله ممدوحی: مجلس حق دخالت ندارد
آیت‌الله حسن ممدوحی عضو مجلس خبرگان رهبری نیز در این باره به خبرنگار اجتماعی ایران گفت: ازدواج با فرزندخوانده حکم شرع است و حتی به تصویب قانون در مجلس هم نیازی ندارد. وی با بیان اینکه فرزندخوانده پسر یا دختر خانواده محسوب نمی‌شود، افزود: در صورتی که مادر فرزندخوانده را شیر دهد آن هم در شرایط خاص، فرزندخوانده با خواهر و برادرش نسبت رضاعی پیدا می‌کند ولی در غیراین صورت برادر، خواهر یا فرزند واقعی خانواده نیست. به گفته آیت‌الله ممدوحی ازدواج با فرزندخوانده جایز است و مجلس حق دخالت در آن را ندارد.
منبع: روزنامه ایران