وَ مِنْ کَلام لَهُ عَلَیْهِ السَّلامُ
از سخنان آن حضرت است
فى ذَمِّ الْبَصْرَهِ وَ اَهْلِها
در نکوهش بصره و اهل آن پس از نبرد جمل
کُنْتُمْ جُنْدَ الْمَرْاَهِ، وَ اَتْباعَ الْبَهیمَهِ، رَغا فَاَجَبْتُمْ، وَ عُقِرَ فَهَرَبْتُمْ.
شما لشگر زن بودید، و پیرو چهارپاى زبان بسته، شتر آواز داد اجابت کردید، چون پى شد فرار نمودید.
اَخْلاقُکُمْ دِقاقٌ، وَعَهْدُکُمْ شِقاقٌ، وَ دینُکُمْ نِفاقٌ، وَ مَاؤُکُمْ زُعاقٌ.
اخلاقتان پست، پیمانتان سست، دینتان دوروئى، و آبتان شور است.
وَالْمُقیمُ بَیْنَ اَظْهُرِکُمْ مُرْتَهَنٌ بِذَنْبِهِ، وَ الشّاخِصُ عَنْکُمْ مُتَدارَکٌ
آن که در میان شما زندگى مى کند در گرو گناه خود است، و آن که از بین شما رفته مشمول
بِرَحْمَه مِنْ رَبِّهِ. کَأَنِّى بِمَسْجِدِکُمْ کَجُؤْجُؤِ سَفینَه، قَدْ بَعَثَ اللّهُ
رحمت خداست. چنین مى بینم که مسجدتان چونان سینه کشتى در آب است، و خداوند عذاب
عَلَیْهَا الْعَذابَ مِنْ فَوْقِها وَ مِنْ تَحْتِها، وَ غَرِقَ مَنْ فى ضِمْنِها.
را از بالا و پایین بر آن فرستاده، و همه سرنشینانش غرق شده اند.
] وَ فى رِوایَه[ وَ ایْمُ اللّهِ لَتَغْرَقَنَّ بَلْدَتُکُمْ حَتّى کَاَنّى اَنْظُرُ
(و در روایت دیگرى است:) و به خدا قسم که شهر شما غرق خواهد شد، تا آنکه گویا به مسجد آن
اِلى مَسْجِدِها کَجُؤْجُؤِ سَفینَه، اَوْ نَعامَه جاثِمَه.
مى نگرم که مانند سینه کشتى یا شترمرغى که بر سینه نشسته در آب فرو رفته است.
] وَ فى رِوایَه[ کَجُؤْجُؤ طَیْر فى لُجَّهِ بَحْر.
(و در روایت دیگرى است:) مانند سینه مرغى در میان امواج دریا.
] وَ فى رِوایَه أُخْرى[ بِلادُکُمْ اَنْتَنُ بِلادِ اللّهِ تُرْبَهً: اَقْرَبُها مِنَ الْماءِ،
(و در روایت دیگرى است:) شهرهاى شما از نظر خاک بدبوترین سرزمینهاى خداست: به آب نزدیکتر،
وَ اَبْعَدُها مِنَ السَّماءِ، وَ بِها تِسْعَهُ اَعْشارِ الشَّرِّ. الْمُحْتَبَسُ فیها
و از آسمان دورتر است، و نُه دهم شر در آن است. هر که در آن گرفتار است به
بِذَنْبِهِ، وَالْخارِجُ بِعَفْوِ اللّهِ. کَاَنِّى اَنْظُرُ اِلى قَرْیَتِکُمْ هذِهِ قَدْ طَبَّقَهَا
گناه اوست، و هرکه بیرون رفت به عفو خدا بود. گویى به این شهر شما مى نگرم که آب همه جاى آن را
الْماءُ حَتّى ما یُرى مِنْها اِلاّشُرَفُ الْمَسْجِدِ، کَاَنَّهُ جُؤْجُؤُ طَیْر فى
فرا گرفته به گونه اى که فقط کنگره هاى مسجد نمایان است، گویى سینه مرغى است در
لُجَّهِ بَحْر.
میان امواج دریا.