وَ مِنْ کَلام لَهُ عَلَیْهِ السَّلامُ
از سخنان آن حضرت است
خاطَبَ بِهِ اَهْلَ الْبَصْرَهِ عَلى جِهَهِ اقْتِصاصِ الْمَلاحِمِ
خطاب به اهل بصره در خبر از پیشامدهاى سخت
فَمَنِ اسْتَطاعَ عِنْدَ ذلِکَ اَنْ یَعْتَقِلَ نَفْسَهُ عَلَى اللّهِ عَزَّوَجَلَّ
آن که بتواند خود را بر اطاعت خداوند وادارد باید
فَلْیَفْعَلْ. فَاِنْ اَطَعْتُمُونى فَاِنّى حامِلُکُمْ ـ اِنْ شاءَاللّهُ ـ عَلى سَبیلِ
اقدام کند. اگر از من پیروى کنید ـ چنانچه خدا بخواهد ـ شما را به بهشت
الْجَنَّهِ وَ اِنْ کانَ ذا مَشَقَّه شَدیدَه وَ مَذاقَه مَریرَه.
خواهم برد گرچه راهى است دشوار و همراه با تلخى.
وَ اَمّا فُلانَهُ فَاَدْرَکَها رَأْىُ النِّساءِ، وَ ضِغْنٌ غَلا فى صَدْرِها
فلان زن (عایشه) را رأى ضعیف زنان دامنگیر شد، و کینه در سینه اش چون دیگ آهنگران که به
کَمِرْجَلِ الْقَیْنِ، وَلَوْ دُعِیَتْ لِتَنالَ مِنْ غَیْرى ما اَتَتْ اِلَىَّ لَمْ تَفْعَلْ.
جوش آید جوشید، و اگر از او خواسته مى شد آنچه با من انجام داد با دیگرى انجام دهد انجام نمى داد.
وَ لَها بَعْدُ حُرْمَتُهَا الاُْولى، وَالْحِسابُ عَلَى اللّهِ تَعالى.
با این حال حرمت اولیه او باقى است، و حسابش با خداوند است.
مِنْـهُ
از این کلام است
سَبیلٌ اَبلَجُ الْمِنْهاج ِ، اَنْوَرُ السِّراجِ. فَبِالاْیمانِ یُسْتَدَلُّ عَلَى
راه خدا روشن ترین راه، و پرفروغ ترین چراغ است. به ایمان بر اعمال شایسته
الصّالِحاتِ، وَ بِالصّالِحاتِ یُسْتَدَلُّ عَلَى الاْیمانِ، وَ بِالاْیمانِ یُعْمَرُ
استدلال مى شود، و به اعمال شایسته بر ایمان دلیل مى آورند، ساختمان علم با ایمان
الْعِلْمُ، وَ بِالْعِلْمِ یُرْهَبُ الْمَوْتُ، وَ بِالْمَوْتِ تُخْتَمُ الدُّنْیا،
آباد مى گردد، و انسان به سبب دانش از مرگ هراسان مى شود، و با مرگ دنیاى آدمى پایان مى پذیرد،
وَ بِالدُّنْیا تُحْرَزُ الاْخِرَهُ، وَ بِالْقِیامَهِ تُزْلَفُ الْجَنَّهُ لِلْمُتَّقینَ،
و با دنیا آخرت به دست مى آید، با قیامت بهشت براى پرهیزکاران نزدیک،
وَ تُبْرَزُ الْجَحیمُ لِلْغاوینَ، وَ اِنَّ الْخَلْقَ لا مَقْصَرَ لَهُمْ عَنِ الْقِیامَهِ،
و دوزخ براى گمراهان آشکار مى گردد، مردمان را چاره اى از قیامت نیست،
مُرْقِلینَ فى مِضْمارِها اِلَى الْغایَهِ الْقُصْوى.
که در میدان مسابقه آن با سرعت به جانب آخرین جایگاه روان مى شوند.
وَ مِنْـهُ
و از این کلام است
قَدْ شَخَصُوا مِنْ مُسْتَقَرِّ الاَْجْداثِ، وَ صارُوا اِلى مَصائِرِ الْغایاتِ.
از قبرها بیرون آمده، و به آخرین منزل روان شدند.
لِکُلِّ دار اَهْلُها، لایَسْتَبْدِلُونَ بِها، وَ لایُنْقَلُونَ عَنْها.
آنجا براى هر خانه اهلى است که آن را به خانه دیگرى تبدیل نکنند، و ساکنانش به جاى دیگر منتقل نشوند.
وَ اِنَّ الاَْمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّهْىَ عَنِ الْمُنْکَرِ لَخُلُقانِ مِنْ خُلُقِ اللّهِ
امر به معروف و نهى از منکر دو صفت از صفات
سُبْحانَهُ، وَ اِنَّهُما لایُقَرِّبانِ مِنْ اَجَل، وَ لایَنْقُصانِ مِنْ رِزْق.
خداوندند، این دو مرگ را نزدیک نمى کنند، و روزى را کاهش نمى دهند.
وَ عَلَیْکُمْ بِکِتابِ اللّهِ فَاِنَّهُ الْحَبْلُ الْمَتینُ، وَ النُّورُ الْمُبینُ،
بر شما باد به کتاب خدا که ریسمانى محکم، و نورى آشکار،
وَ الشِّفاءُ النّافِعُ، وَالرِّىُّ النّاقِعُ، وَ الْعِصْمَهُ لِلْمُتَمَسِّکِ،
و دارویى سودمند، و سیراب کننده اى فرونشاننده عطش است، نگاهدار کسى است که به آن چنگ زند
وَالنَّجاهُ لِلْمُتَعَلِّقِ. لایَعْوَجُّ فَیُقامَ، وَ لایَزیغُ فَیُسْتَعْتَبَ،
و نجات بخش کسى که به آن درآویزد. کژ نشود تا راستش کنند، و منحرف نگردد تا از او بخواهند که بازگردد،
وَ لاتُخْلِقُهُ کَثْرَهُ الرَّدِّ وَ وُلُوجُ السَّمْعِ. مَنْ قالَ بِهِ صَدَقَ، وَ مَنْ
و از خواندن بسیار و به گوش خوردن کهنه نگردد. آن که با قرآن سخن گوید راست گفته، و هر که
عَمِـلَ بِـهِ سَبَـقَ.
به آن عمل کند پیش افتاده است.
– وَ قامَ اِلَیْهِ رَجُلٌ فَقالَ: یا اَمیرَالْمُؤْمِنینَ، اَخْبِرْنا عَنِ الْفِتْنَهِ هَلْ سَاَلْتَ رَسُولَ اللّهِ
]مردى از جاى برخاست و گفت: یا امیرالمؤمنین، ما را از فتنه خبر ده، و آیا درباره فتنه از
صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ عَنْها؟ فَقالَ عَلَیْهِ السَّلامُ:-
رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله پرسیده اى؟ فرمود:[
لَمّا اَنْزَلَ اللّهُ سُبْحانَهُ قَوْلَهُ: «الم، اَحَسِبَ النّاسُ اَنْ یُتْرَکُوا
وقتى خداى سبحان این آیه را فرستاد: «الم، آیا مردم گمان کرده اند همین که
اَنْ یَقُولُوا آمَنّا وَ هُمْ لایُفْتَنُونَ» عَلِمْتُ اَنَّ الْفِتْنَهَ لاتَنْزِلُ بِنا
بگویند ایمان آورده ایم، رها مى شوند و به آزمایش درنمى آیند؟» دانستم تا زمانى که
وَ رَسُولُ اللّهِ صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بَیْنَ اَظْهُرِنا. فَقُلْتُ: یا رَسُولَ اللّه،
رسول خدا صلّى اللّه علیه وآله در میان ماست فتنه بر ما فرود نمى آید، پرسیدم: یا رسول اللّه
ما هذِهِ الْفِتْنَهُ الَّتى اَخْبَرَکَ اللّهُ تَعالى بِها؟ فَقالَ: «یا عَلِىُّ، اِنَّ
منظور از این فتنه که خداوند تو را به آن خبر داده چیست؟ فرمود: «یا على، به زودى
اُمَّتى سَیُفْتَنُونَ مِنْ بَعْدى.» فَقُلْتُ: یا رَسُولَ اللّهِ، اَوَلَیْسَ قَدْ قُلْتَ
امتم پس از من آزمایش مى شوند.» گفتم: یا رسول اللّه، مگر نه این است که
لى یَوْمَ اُحُد حَیْثُ اسْتُشْهِدَ مَنِ اسْتُشْهِدَ مِنَ الْمُسْلِمینَ، وَ حیزَتْ
در روز احد افرادى از مسلمانان شهید شدند و من از فیض شهادت
عَنِّى الشَّهادَهُ فَشَقَّ ذلِکَ عَلَىَّ فَقُلْتَ لى: «اَبْشِرْ، فَاِنَّ الشَّهادَهَ مِنْ
ماندم، و از این بابت غمگین شدم، شما به من فرمودى: «بر تو بشارت باد که عاقبت به شهادت
وَرائِکَ»؟ فَقالَ لى: «اِنَّ ذلِکَ لَکَذلِکَ، فَکَیْفَ صَبْرُکَ اِذاً؟»
مى رسى»؟ در پاسخم فرمود: «آنچه گفتى صحیح است، ولى بگو به هنگام شهادت صبرت چگونه است؟»
فَقُلْتُ: یا رَسُولَ اللّهِ، لَیْسَ هذا مِنْ مَواطِنِ الصَّبْرِ، وَلکِنْ مِنْ
گفتم: این از موارد صبر نیست، بلکه جاى
مَواطِنِ الْبُشْرى وَالشُّکْرِ. وَ قالَ: «یا عَلِىُّ، اِنَّ الْقَوْمَ سَیُفْتَنُونَ بَعْدى
مژده و شکرگزارى است! و فرمود: «یا على، به زودى مسلمانان پس از من به ثروتشان
بِاَمْوالِهِمْ، وَ یَمُنُّونَ بِدینِهِمْ عَلى رَبِّهِمْ، وَ یَتَمَنَّوْنَ رَحْمَتَهُ،
آزمایش مى شوند، و با دیندارى خود بر خدا منّت مى نهند، رحمتش را آرزو دارند،
وَ یَأْمَنُونَ سَطْوَتَهُ، وَ یَسْتَحِلُّونَ حَرامَهُ بِالشُّبُهاتِ الْکاذِبَهِ
و خود را از خشمش در امان دانند، و با شبهات دروغ و هوسهاى
وَالاَْهْواءِ السّاهِیَهِ، فَیَسْتَحِلُّونَ الْخَمْرَ بِالنَّبیذِ، وَالسُّحْتَ بِالْهَدِیَّهِ،
غفلت زا حرام او را حلال شمارند، شراب را به اسم آب انگور و خرما، و رشوه را به عنوان هدیّه،
وَالرِّبا بِالْبَیْع ِ.» قُلْتُ: یا رَسُولَ اللّهِ، بِاَىِّ الْمَنازِلِ اُنْزِلُهُمْ عِنْدَ
و ربا را به نام تجارت حلال دانند.» گفتم: یا رسول اللّه، در آن وقت این چنین مردم را از کدام گروه
ذلِکَ؟ اَبِمَنْزِلَهِ رِدَّه اَمْ بِمَنْزِلَهِ فِتْنَه؟ فَقالَ: «بِمَنْزِلَهِ فِتْنَه».
حساب کنم؟ در موضع ارتداد، یا در مرتبه فتنه؟ فرمود: «در مرتبه فتنه».