قواعد درس هفتم از کتاب اول دبیرستان
نکته ی ۲ : اتصال دهنده ها ( اسماء موصول ) هم در آغاز جمله می آیند و هم در وسط جمله ، به دو جمله ی زیر دقت کنید :
۱- اَلإنْسانُ الَّذی یَجْتَهِدُ ، یَنْجَحُ . انسانی که تلاش می کند، موفق می شود.
۲- الَّذی یَجْتَهِدُ فَـهُو یَـنْجَحٌ. کسی که تلاش می کند، موفق می شود.
همان طور که می بیند علاوه بر تغییر در محل استفاده ، معنای کلمه ی ارتباطی ( اسم موصول ) هم تغییر پیدا کرده است.
اسم موصول ها دو نوع هستند : ۱) موصول خاص ۲) موصول عام ( مشترک )
۱) تعریف موصول خاص : موصولی است که برای مفرد ، مثنی ، جمع ، مذکّر و مؤنث صیغه ی مخصوص دارد و مخصوص انسان ها به کار می رود حالا به جدول زیر نگاه کنید :
مذکّر | مؤنث | معادل فارسی | |
مفرد | الَّذی | الَّتی | که ، کسی که ، چیزی که |
جمع | الَّذینَ | اَلَّاتی | کسانی که ، که |
یاد آوری : اسم های موصول صیغه ی « مثنّی » هم دارند که آنها را بعداً می خوانیم.
الَّلذان و الَّذین ( مثنی مذکر ) الَّلتان و الَّلتین ( مثنی مونث ) که هردو معربند
نکته ی ۳ : موصول خاص در عربی براساس اسم یا کلمه ی ما قبل خود تغییر می کند ، مانند:
۱-ألْمؤمِنُ الَّذی یَعْمَلُ الصّالحاتِ یَنْجَحُ . ( مفرد مذکّر)
۲-ألْمؤمِنهُ الَّتی تَعْمَلُ الصّالحاتِ تَنْجَحُ . ( مفرد مؤنث )
۳-ألْمؤمنونَ الّذینَ یَعْمَلونَ الصّالحاتِ یَنْجَحُونَ . ( جمع مذکّر )
۴-ألْمؤمناتُ الّاتی یَعْمَلْنَ الصّالحاتِ یَنْجَحْنَ . ( جمع مؤنث )
۲ ) تعریف موصول عام ( مشترک ) : موصولی است که برای مذکر و مؤنث و همین طور برای مفرد ، مثنی و جمع وبرای موجودات مختلف یکسان به کار می رود ، موصول های عام عبارتند از :
الف) مَنْ : کسی که ، کسانیکه ب) ما : چیزی که ، چیز هایی که ، آن چه
نکته ی ۴ : اسم های موصول عام ( مشترک ) هم در آغاز جمله می آیند و هم در وسط جمله ، اسم موصول « مَنْ » غالباً برای عاقل ( انسان ) و اسم موصول « ما » غالباً برای غیر عاقل (غیر انسان) به کار می رود.
● وَ مِن النّاس مَنْ یَتَّخِذُ مِنْ دونِ الله أنداداً . ( بقره / ۱۶۵ ) ● ما عِنْدالله باقٍ . (نحل / ۹۶)
نکته ی ۵ : به کار بردهای مختلف کلمات « مَنْ » و « ما » توجه کنید.
ــ عَلَّمْ مَنْ لا یَعْلَمُ .( اسم موصول ) ــ اِعْمَلْ بِما تَعَلَّمْتَ . ( اسم موصول )
ــ مَنْ أنْتَ ؟ ( اسم استفهام )
ــ ما ذَهَبْتُ إلی المَدْرسِه. ( حرف نفی ) ــ ما هُوَ ؟ ( اسم استفهام )
مذکر الّـَـذی الَّـذینَ
۱- اسم موصول خاص ( که ، کسی که ، چیزی که ) ( کسانی که ، که )
مؤنث الَّــتـی اَلــَّاتی
( که ، کسی که ، چیزی که ) ( کسانی که ، که )
۲- عام ( مشترک ) مَــنْ ( برای عاقل ) ما ( برای غیر عاقل )
( کسی که ، کسانی که ( چیزی که ، چیز هایی که ، آنچه)