قواعد درس هشتم از کتاب دوم دبیرستان ( انسانی ) :
فعل معلوم ومجهول
تعریف فعل معلوم : فعل معلوم ، فعلی است که به فاعل نسبت داده شده باشد ،
مانند: کَتَـبَ علیٌّ الدَّرسَ . ( علی درس رانوشت )
تعریف فعل مجهول : فعل مجهول فعلی است که به مفعول نسبت داده شده باشد ،
مانند : کُـتِبَ الدَّرسُ . ( درس نوشته شد )
طریقه و کیفیت مجهول کردن یک جمله فعلیه عبارتنداز :
۱- فاعل درجمله حذف می شود.
۲- مفعول به ، درجمله به عنوان نائب فاعل درجای فاعل قرار می گیرد ومانندآن مرفوع ( ــُـ ) می شود.
۳- حرکات فعل تغییرمی کند .
الف) درماضی حرف ماقبل آخر مکسور ( ــِـ ) و حروف متحرک پیش ازآن مضموم ( ــُـ ) می شود .
ب) در مضارع حرف ما قبل آخر مفتوح ( ــَـ ) وتنها حرف اول ( حرف مضارع ) مضموم ( ــُـ ) می شود .
۴ – فعل مجهول باتوجه به نائب فاعل ، مذکر و یا مؤنث می شود .
جمله ی معلوم غَرَسَ الْفلّاحُ شجرهً . جمله ی معلوم یَغْرِسُ الفلاحُ شجرهً .
کشاورز درختی را کاشت کشاورز درختی را می کارد
جمله ی مجهول غُرِسَتْ شجرهٌ . جمله ی مجهول تُغْرَسُ شجرهٌ .
درختی کاشته شد درختی کاشته می شود
نکته ی مهم : برای مجهول کردن جمله باید فعل آن متعدی باشد .
انواع نایب فاعل
۱-اسم ظاهر نُـصِـرَ المْؤمـنُ . مومن یاری شد
۲-ضمیر بارز اَلْأعداءُ قُـتِـلُـوا فـِی الْحَرْبَ . دشمنان در جنگ کشته شدند .
۳-ضمیر مستتر الصدیقُ یُعْرَفُ عند الشدائد . دوست در سختی ها شناخته می شود .
( نائب فاعل ضمیر« هو » مستتر در « یُعْرَفُ » )